PROGNOZOWANIE DOBOWYCH DOPŁYWÓW ŚCIEKÓW DO OCZYSZCZALNI WIEJSKICH NA PODSTAWIE WYBRANYCH MIEJSCOWOŚCI
Autor
Grzegorz Kaczor
Strony
7–20
Słowa kluczowe
ścieki, kanalizacja, ilość ścieków, przepływy ścieków, prognoza
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Przedmiotem badań było określenie prawdopodobieństwa pojawiania się przepływów ścieków, istotnych z punktu widzenia projektowania, eksploatacji i modernizacji wiejskich systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków. Analizie poddano wieloletnie dane pomiarowe dotyczące dobowego dopływu ścieków do oczyszczalni z pięciu wiejskich systemów kanalizacyjnych zlokalizowanych w Gdowie, Koszycach, Kluszkowcach, Łapanowie i Stanisławicach. Badania wykazały, że ciąg dobowych dopływów ścieków do oczyszczalni w wymienionych miejscowościach może być aproksymowany przez teoretyczny rozkład logarytmiczno-normalny. Estymację parametrów rozkładu przeprowadzono metodą największej wiarygodności. Hipotezę zerową o zgodności empirycznego rozkładu dobowych dopływów ścieków z rozkładem teoretycznym zweryfikowano nieparametrycznym testem ?-Kołmogorowa. Parametry rozkładu teoretycznego aproksymującego empiryczny rozkład dobowych dopływów ścieków do oczyszczalni z systemów kanalizacyjnych obsługujących od 300 do 1700 mieszkańców wynoszą: parametr skali -0,0999, parametr kształtu 0,4086. Obliczone prawdopodobieństwo przekroczenia przepustowości projektowej oczyszczalni, do których kierowane są ścieki z badanych systemów kanalizacyjnych, wykazało, że w Kluszkowcach i Stanisławicach oczyszczalnie są przeciążone pod względem hydraulicznym i konieczna jest ich rozbudowa. W Kluszkowcach 58,35% wszystkich dobowych dopływów ścieków przekracza przepustowość projektową, a 26,75% przepustowość krytyczną oczyszczalni, natomiast w Stanisławicach – 68,68% przepustowość projektową, a 45,48% – przepustowość krytyczną.
WPŁYW ZABUDOWY STOPNIA NA REŻIM HYDRAULICZNY POTOKU GÓRSKIEGO KASINCZANKA PODCZAS ŚREDNIEGO PRZEPŁYWU ROCZNEGO
Autor
Artur Radecki-Pawlik
Strony
21–33
Słowa kluczowe
stopień, reżim strumienia, naprężenia styczne, moc strumienia
Streszczenie
Pokaż streszczenie
W artykule przedstawiono podstawowe parametry hydrauliczne potoku górskiego w rejonie oddziaływania stopnia: naprężenia styczne, moc strumienia, jednostkową moc strumienia oraz prędkość ścinającą. Omawiany stopień jest zbudowany na potoku Kasinczanka w polskich Karpatach. Poza parametrami hydraulicznymi badaniami objęto również rozkład średnic ziarn rumowiska dennego poniżej i powyżej obiektu. Stwierdzono, że rumowisko denne odłożone powyżej stopnia ma ziarna o znacznie mniejszej średnicy niż to zdeponowane poniżej obiektu. Naprężenia styczne oraz jednostkowa moc strumienia w rejonie stanowiska górnego stopnia były stabilne i wyrównane.
WYKORZYSTANIE TECHNIKI SONDOWANIA STATYCZNEGO DO OCENY WSKAŹNIKA PRZEKONSOLIDOWANIA NIEKTÓRYCH OSADÓW PLEJSTOCEŃSKICH
Autor
Jędrzej Wierzbicki
Strony
35–48
Słowa kluczowe
badania podłoża gruntowego, wskaźnik przekonsolidowania (OCR), test sondowania statycznego (CPT)
Streszczenie
Pokaż streszczenie
W pracy przedstawiono ocenę wskaźnika przekonsolidowania podłoża gruntowego (OCR) z wykorzystaniem testu sondowania statycznego (CPT, CPTU). W wypadku gruntów spoistych do oceny OCR zastosowano metody opisane wcześniej przez innych autorów, a uzyskane rezultaty zanalizowano, opierając się na wynikach badań laboratoryjnych. Dla gruntów niespoistych opracowano nowatorską metodę wykorzystującą wyniki CPT z końcówką typu dilatocone (DCPT) oraz wyniki badań laboratoryjnych podłoża. Całość badań pozwoliła na określenie OCR oraz jego zmian w profilu podłoża zbudowanego zarówno z gruntów spoistych, jak i niespoistych.
W pracy przedstawiono wyniki badań jakości wody w częściowo zurbanizowanej mikrozlewni podgórskiej użytkowanej w sposób osadniczo-rolniczo-leśny. Analizując w okresie dwóch lat próbki wody opadowej i odpływającej ze zlewni, oznaczono zawartość wybranych składników chemicznych i cechy fizykochemiczne wody. Porównano cechy jakościowe obu rodzajów wody w całym okresie badań oraz cechy każdego z nich w dwóch sezonach – wegetacyjnym i pozawegetacyjnym, a także określono związki regresyjne przewodności elektrolitycznej właściwej z zawartością w wodzie niektórych składników chemicznych. Stwierdzono, że woda opadowa zawierała istotnie mniej składników niż woda odpływająca; wyjątek stanowiły niektóre biogeny i zawiesiny. To te właśnie cechy, a w wodzie odpływającej także zawartość manganu, zadecydowały o pozaklasowości obu rodzajów wody. W wodzie opadowej wyższe wartości stężenia przeważającej liczby składników odnotowano w okresie wegetacyjnym, natomiast w wodzie odpływającej istotnie wyższe wartości stężenia N-NO3 i SO42- zaobserwowano w okresie pozawegetacyjnym, a BZT5 – w okresie wegetacyjnym. Konduktancja wody opadowej korelowała istotnie tylko z zawartością Na+, K+ i Mg2+, a odpływającej – z zawartością Cl- i Mg2+.
JAKOŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH W GÓRSKICH MIKROZLEWNIACH ROLNICZO-LEŚNYCH
Autor
Włodzimierz Kanownik, Zenon Pijanowski
Strony
61–70
Słowa kluczowe
chemizm wód powierzchniowych, zanieczyszczenia, stężenia gwarantowane, jakość wód, mikrozlewnia
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Opracowanie przedstawia wyniki 6-letnich badań hydrochemicznych przeprowadzonych w trzech mikrozlewniach górskich położonych w polskiej części Spiszu. Badania obejmowały pomiary stężeń w wodzie następujących jonów: NNO3-, NNH4+, PO43-, SO42-, Cl-, Mg2+, K+, Na+, Ca2+, Fe2+/3-, oraz oznaczenia suchej pozostałości i pozostałości po prażeniu. Stężenia gwarantowane obliczono metodą estymacji parametrów rozkładu przy różnych poziomach prawdopodobieństwa (gwarancji) i na tej podstawie sklasyfikowano wody zgodnie z obwiązującymi przepisami.
WSTĘPNA OCENA WPŁYWU ZASOBNOŚCI GLEBY NA ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH MAKROSKŁADNIKÓW W ODCIEKACH DRENARSKICH
Autor
Stanisław Kostrzewa, Julian Paluch, Adam Paruch, Krzysztof Pulikowski
Strony
71–83
Słowa kluczowe
makroelementy, gleba, odcieki drenarskie, skład chemiczny
Streszczenie
Pokaż streszczenie
W pracy przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w roku hydrologicznym 2001 na gruntach ornych położonych na Przedgórzu Sudeckim. Badania dotyczyły zawartości makroelementów (NPK) w wierzchnich warstwach gleby oraz składu odcieków drenarskich odprowadzanych z pięciu działów. Przeprowadzono także weryfikację tezy o istnieniu prawidłowości polegającej na zwiększaniu się stężenia tych makroelementów w odciekach wraz ze wzrostem ich zawartości w glebie.
W pracy przedstawiono miesięczne, sezonowe i roczne wskaźniki i współczynniki odpływu z dwu mikrozlewni (B i G) na terenie Beskidu Małego. W okresie badawczym średnia roczna temperatura powietrza w obiekcie była o 0,6oC wyższa od średniej z wielolecia, natomiast średnia roczna suma opadów była od średniej z wielolecia niższa o 28 mm (B) i 78 mm (G). Średni roczny odpływ z mikrozlewni B wynosił 468 mm i był o 105 mm wyższy niż w przypadku mikrozlewni G. Stanowił on 54% (B) i 44% (G) opadów rocznych w tym czasie. A zatem, mikrozlewnia B jest zasobniejsza w wodę oraz ma inne zdolności retencyjne niż mikrozlewnia G. Średnio w okresie badań w obu mikrozlewniach wartości wskaźników odpływów zimowych i letnich niewiele się różniły, ale współczynnik odpływu w półroczu zimowym w obu mikrozlewniach był ponad dwukrotnie większy niż w półroczu letnim. Wynikało to z około dwukrotnie wyższych opadów w półroczu letnim oraz mniejszego parowania w półroczu zimowym.
ZMIANY FLORYSTYCZNE ZACHODZĄCE W ZBIOROWISKACH ROŚLINNYCH ROZLEWISKA RZEKI KRASNEJ
Autor
Ryszard Kostuch, Krzysztof Maślanka
Strony
95–103
Słowa kluczowe
zmiany florystyczne, zbiorowiska roślinne, torfowisko wysokie, rozlewisko
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Badaniami objęto rozlewisko rzeki Krasnej. Miały one na celu rejestrowanie zmian florystycznych, które nastąpiły samoczynnie w pięcioleciu 1998–2002. W 1997 r., w okresie wielkiej powodzi, część doliny Krasnej znalazła się na krótki czas pod wodą. Po ustąpieniu wysokiego zalewu w wielu dostępnych miejscach rozlewiska określono w 1998 r. występujące tam zbiorowiska roślinne i stosując metodę Braun-Blanqueta zarejestrowano ich skład gatunkowy. W wybranych do porównań zbiorowiskach w 2002 r. dokonano identycznej oceny składu florystycznego w tych samych miejscach. Stwierdzone zmiany składu gatunkowego pozwalają wnioskować o istniejących trendach sukcesji roślinnej oraz przyczynach zmian gatunkowych runi.
Określono zawartość kadmu, ołowiu i cynku w narządach wewnętrznych zajęcy pochodzących z obszarów Małopolski w różnym stopniu narażonych na zanieczyszczenia przemysłowe. Stwierdzono, że najlepszym wskaźnikiem zanieczyszczenia środowiska metalami ciężkimi może być nagromadzenie kadmu w nerkach zwierząt. Zające z północno-zachodnich terenów Małopolski, zanieczyszczonych metalami ciężkimi, kumulowały w obu narządach kilkakrotnie większą ilość kadmu niż osobniki z terenów „czystych”. W przypadku ołowiu zróżnicowanie to było mniejsze, natomiast zawartość cynku oznaczona w narządach badanych zajęcy nie odbiegała od przeciętnej koncentracji tego pierwiastka spotykanej u ssaków lądowych.
Rekultywację skażonych obszarów metodą fitoremediacji może ułatwić właściwy dobór gatunków roślin odpornych na metale ciężkie oraz kumulujących je w dużej ilości. Do gatunków zdolnych do pobierania szkodliwych pierwiastków i dających wysokie plony należy m.in. topinambur, kukurydza, ślazowiec pensylwański, szarłat i konopie przemysłowe. Badania przeprowadzone z wykorzystaniem wymienionych roślin w latach 1997–1999 w warunkach doświadczenia wazonowego w hali wegetacyjnej miały na celu ocenienie wpływu zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi (Cd, Cu, Ni, Pb i Zn) na plon roślin oraz pobranie przez nie tych pierwiastków. Wyniki badań wskazują, że pobranie metali ciężkich przez rośliny zależy od ich gatunku i zwiększa się wraz ze wzrostem stężenia tych metali w glebie. Największą ilość kadmu i cynku odprowadza szarłat, ołowiu i niklu – ślazowiec, a miedzi – topinambur.
POZIOM WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH W GLEBACH I RUNI ŁĄKOWEJ W GRANICACH ODDZIAŁYWANIA DROGI KRAJOWEJ NR 4 NA TERENIE POWIATU DĘBICKIEGO
Autor
Barbara Filipek-Mazur, Krzysztof Gondek
Strony
131–141
Słowa kluczowe
gleba, metale ciężkie, ruń łąkowa, oddziaływanie, szlak komunikacyjny
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Celem badań było określenie oddziaływania zanieczyszczeń komunikacyjnych w otoczeniu drogi krajowej nr 4, przebiegającej w granicach powiatu dębickiego, na zawartość niektórych metali ciężkich (Cu, Zn, Pb, Cd) w glebach i runi łąkowej. Na podstawie uzyskanych wyników nie stwierdzono istotnego zanieczyszczenia środowiska glebowego badanymi metalami ciężkimi. Stwierdzone wzbogacenie warstwy darniowej gleb w cynk, ołów i kadm w stosunku do podglebia prawdopodobnie miało charakter punktowy i nie uzasadnia wyłączenia tych terenów z produkcji rolniczej. Przy ocenie jakościowej pasz, poza kadmem nie stwierdzono na ogół przekroczenia zawartości granicznej badanych metali ciężkich w runi trawiastej pobranej z miejsc poboru próbek glebowych. Przekroczenie liczb granicznych przydatności paszowej runi łąkowej dotyczące kadmu (0,5 mg ? kg-1 suchej masy) miało charakter punktowy i nie powoduje konieczności wyłączenia tych pasz z użytkowania.
Celem badań była ocena zawartości pierwiastków śladowych w ziarnie i słomie zbóż chlebowych (pszenica i żyto) uprawianych na Dolnym Śląsku. W 848 próbkach ziarna i 680 próbkach słomy oznaczono zawartość kadmu, chromu, miedzi, żelaza, manganu, niklu, ołowiu i cynku. Udział ziarna zanieczyszczonego metalami ciężkimi był w poszczególnych podregionach zróżnicowany i wynosił: w podregionie legnickim około 11,4%, w jeleniogórsko-wałbrzyskim około 10,2%, a w podregionie wrocławskim około 2,3%. Źródłem skażenia ziarna w województwie dolnośląskim jest w 42% kadm, w 34% ołów i w 24% cynk. Około 2,2% słomy badanych zbóż nie nadaje się na paszę ze względu na nadmierną zawartość kadmu. Zanieczyszczona kadmem słoma pochodzi przede wszystkim z podregionu jeleniogórsko-wałbrzyskiego. Wykonane badania doprowadziły do konkluzji, że około 10% ziarna zbóż chlebowych uprawianych na Dolnym Śląsku nie będzie się nadawało do celów konsumpcyjnych ze względu na ponadnormatywną zawartość pierwiastków śladowych. Ziarno to można wykorzystać na paszę.
W próbkach ziarna i słomy zbóż (pszenicy i żyta) oraz próbkach traw pobranych z pól uprawnych i użytków zielonych Dolnego Śląska oznaczono zawartość arsenu i rtęci. W większości badanych próbek zawartość arsenu i rtęci mieściła się w zakresie stężeń podawanych w literaturze krajowej. W wyniku badań stwierdzono, że w analizowanych próbkach zbóż oraz w próbkach traw pochodzących z podregionu legnickiego było znacznie więcej arsenu i rtęci niż w próbkach z pozostałych podregionów województwa dolnośląskiego. Spośród porównywanych roślin zdecydowanie więcej badanych pierwiastków śladowych zawierały trawy, a mniej ziarno zbóż.
Celem badań była ocena zawartości siarki w owocach i warzywach uprawianych na Dolnym Śląsku. W badaniach uwzględniono: jabłka, truskawki, kapustę, marchew, ogórki i ziemniaki wczesne. Na podstawie analizy 2347 próbek można oczekiwać, że przy obecnym stanie środowiska naturalnego w około 5,7% plonów warzyw i owoców uprawianych na Dolnym Śląsku stężenie siarki przekroczy ustalone normy. Przekroczenia są stosunkowo niewielkie i nie przekreślają przydatności tych roślin do celów spożywczych, mogą jednak, wobec pogorszenia jakości technologicznej, stwarzać utrudnienia w przechowywaniu czy dalszym przetwarzaniu produktów. Nadmierną ilość siarki najczęściej zawierała kapusta, a następnie truskawki i ogórki. Przekroczenia wartości progowych zawartości siarki znacznie częściej występują w warzywach i owocach uprawianych w podregionie wrocławskim, a rzadziej uprawianych w pozostałych podregionach województwa dolnośląskiego.