CHARAKTERYSTYKA POPULACJI HETEROBASIDION ANNOSUM WYSTĘPUJĄCYCH W DRZEWOSTANACH SOSNOWYCH NADLEŚNICTWA CZŁOPA II. ROZWÓJ GRZYBNI W MARTWYM DREWNIE
Autor
Radosław Cieślak, Jolanta Behnke-Borowczyk, Tomasz Raźny, Marta Molińska-Glura, Anna Ratajczak, Arleta Świetlik, Piotr Łakomy
Strony
93–102
Słowa kluczowe
Heterobasidion annosum, genotypy, sosna zwyczajna, wzrost saprotroficzny
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Do badań wybrano populacje patogena o znanej agresywności w stosunku do sadzonek sosnowych (Cieślak i in., 2011). W doświadczeniu wykorzystano 19 izolatów reprezentujących różne genotypy H. annosum pochodzące z dwóch 45-letnich drzewostanów sosnowych oraz z 12-letnich sosen i buków rosnących w gniazdach zlokalizowanych w drzewostanie 33-letnim. Wszystkie drzewostany w Nadleśnictwie Człopa rosły na gruntach porolnych. Identyfikację grzybów przeprowadzono dzięki testom genetycznej zgodności grzybni, a rozróżnienie genotypów – testami somatycznej kompatybilności. Podobieństwo genetyczne populacji patogena określono we wcześniejszych badaniach za pomocą reakcji PCR (Cieślak i in., 2011). Inokulum były kołki drewniane o długości 5 cm i średnicy 1 cm przerośnięte przez grzybnię patogena. Inokulum wprowadzano w dziury wywiercone wiertłem w korzeniach pniaków w odległości 50 cm od karpy. Miejsce wprowadzenia zaklejano sztuczną korą, a korzenie przykrywano glebą. Kontrolę tworzyły korzenie inokulowane sterylnymi kołkami drewna. Po 12 miesiącach korzenie odkopywano i pozyskiwano, odcinając w odległości 50 cm w każdą stronę od miejsca inokulacji. Po rozłupaniu korzeni analizowano długość strefy przebarwienia spowodowaną przez rozwijającą się grzybnię H. annosum. Dodatkowo wykonano izolację z miejsc przebarwionych dla potwierdzenia obecności grzybni patogena. Grzybnia zasiedliła drewno i spowodowała jego przebarwienie od 8,10 cm (genotyp BCZ1) do 43,27 cm (izolat BCZ3). Drewno korzeni zostało przerośnięte najsilniej przez izolaty pochodzące z powierzchni A: o 17% silniej niż z powierzchni B i 3% z powierzchni C. Analiza zdolności przerastania drewna korzeni pniakowych przez genotypy patogena w zależności od pochodzenia wykazała, że genotypy pochodzące z pniaków przerastały drewno korzeni nieco silniej niż pochodzące z drzew, ale różnica nie była statystycznie istotna (p > 0,05). Nie było także różnic pomiędzy genotypami pozyskanymi z sosen i buków. Izolaty wykazujące największe tempo wzrostu w martwym drewnie charakteryzowały się we wcześniejszych badaniach najsilniejszą agresywnością. W populacji patogena występuje zróżnicowanie cech poszczególnych genotypów warunkujące tempo ich rozprzestrzeniania w środowisku oraz dynamikę procesu chorobowego. Zróżnicowanie tych cech w populacji patogena wpływa na nierównomierność porażenia i tempo rozwoju choroby w poszczególnych drzewostanach. Genotypy o wysokim potencjale patogeniczności wykazują także wysoki poziom właściwości saprotroficznych. Wydaje się, że najbardziej agresywne genotypy patogena wykazują największe tempo kolonizacji drzewostanu.
WKRACZANIE CZEREMCHY AMERYKAŃSKIEJ PADUS SEROTINA (EHRH.) BORKH. DO OLSÓW I ŁĘGÓW OLSZOWO-JESIONOWYCH
Autor
Marcin K. Dyderski, Andrzej M. Jagodziński
Strony
103–113
Słowa kluczowe
gatunki inwazyjne, mokradła, Fraxino-Alnetum, Carici elongatae-Alnetum, teoria biotycznej akceptacji, hipoteza inwazyjności i różnorodności
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Wkraczanie czeremchy amerykańskiej (Padus serotina) do lasów bagiennych (olsów oraz łęgów olszowo-jesionowych) jest słabo poznanym zagadnieniem. Większość dotychczas opublikowanych prac wskazuje, że P. serotina preferuje siedliska świeże i mniej żyzne, wobec czego wiele badań było ograniczonych wyłącznie do siedlisk optymalnych dla tego gatunku. Celem pracy było określenie zagęszczenia odnowienia naturalnego P. serotina w lasach bagiennych oraz określenie zależności pomiędzy zagęszczeniem gatunku inwazyjnego a bogactwem gatunkowym i różnorodnością badanych fitocenoz. Badania prowadzono w dolinie Bogdanki w Poznaniu (Polska zachodnia). Założono 40 powierzchni badawczych (0,01 ha), na których policzono wszystkie osobniki P. serotina i wykonano zdjęcia fitosocjologiczne. Wyróżniono cztery zbiorowiska roślinne: olsy Carici elongatae-Alnetum, łęgi olszowo-jesionowe Fraxino-Alnetum, zbiorowiska przejściowe pomiędzy olsem a łęgiem oraz zbiorowiska zastępcze z jesionem na siedliskach odwodnionych. Stwierdzono brak istotnych statystycznie (p > 0,05) różnic pomiędzy zagęszczeniem P. serotina w wyróżnionych zbiorowiskach roślinnych z wyjątkiem zbiorowiska zastępczego, gdzie gatunek ten nie został stwierdzony. Pomiędzy zagęszczeniem P. serotina a bogactwem gatunkowym i różnorodnością warstwy runa stwierdzono dodatnią korelację (p < 0,01). P. serotina jest zdolna do kolonizowania i zamykania cyklu życiowego w badanych zbiorowiskach, z wyjątkiem zbiorowisk zastępczych na odwodnionych siedliskach z uwagi na konkurencję ze zwartym podszytem Sambucus nigra. Dodatnia korelacja pomiędzy zagęszczeniem P. serotina a bogactwem gatunkowym i różnorodnością warstwy runa wskazują, że gatunek ten zdolny jest do wkraczania do dobrze zachowanych fitocenoz olsów i łęgów, stanowiąc potencjalne zagrożenie dla tych ekosystemów.
POWIĄZANIE NATĘŻENIA SPŁYWU POWIERZCHNIOWEGO Z DRÓG LEŚNYCH Z NATĘŻENIEM OPADU
Autor
Janusz Gołąb
Strony
115–126
Słowa kluczowe
leśne drogi stokowe, natężenie spływu powierzchniowego, natężenie opadu
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Spływ powierzchniowy, ze względu na odmienną formę pokrycia terenu (las, użytkowanie rolnicze, obiekty miejskie), stanowi różną część bilansu wodnego. Przedmiotem pracy jest spływ powierzchniowy z nawierzchni dróg leśnych. Jej celem było opisanie zależności między intensywnością spływu powierzchniowego z leśnych dróg w górach a intensywnością opadu. Spływ mierzono na sześciu odcinkach drogi, w trzech sesjach, przy opadach odpowiednio: 9,6, 5,2 i 2,8 mm. Określono korelację między natężeniem spływu a natężeniem opadu przy różnych opóźnieniach tej relacji (0, 15, 30, 45 i 60 min). Dla najlepiej skorelowanych układów podano funkcję opisującą tę zależność. Opóźnienie ekstremalnych spływów w stosunku do ekstremalnych opadów można uzasadniać cechami terenu, pokrywy roślinnej, stanem nawierzchni oraz stopniem wysycenia wodą gruntu w nawierzchni. Uzyskane korelacje muszą być interpretowane na tle sumy opadów z okresu około dwóch dni przed pomiarem spływu. Najlepsze skorelowanie dla większych i dłuższych opadów obserwuje się dla opóźnienia ok. 0–15 min. Decyduje tu wysycenie gruntu w nawierzchni spowodowane wcześniejszymi opadami. Mniejsze opady, po okresach bezdeszczowych, uzyskują najlepsze skorelowanie po ok. 60 min. Funkcje opisujące zależność mają postać wielomianu drugiego stopnia z dość wysokimi współczynnikami determinacji.
WPŁYW ZRÓŻNICOWANIA DAWKI PREPARATU SOKÓŁ 460 EC NA STOPIEŃ USZKODZEŃ APARATU ASYMILACYJNEGO DĘBU SZYPUŁKOWEGO (QUERCUS ROBUR L.) POWODOWANY PRZEZ MĄCZNIAKA DĘBU
Celem badań było określenie możliwości ograniczenia dawki preparatu Sokół 460 EC stosowanego w profilaktyce i zwalczaniu mączniaka dębu. Badanie przeprowadzono na jednorocznych sadzonkach dębu szypułkowego w warunkach szkółki polowej. Do określenia stopnia porażenia wykorzystano oprogramowanie CompuEye – Leaf and Symptom Area. Materiał badawczy w postaci aparatu asymilacyjnego pochodzącego z przyrostu letniego kilku roślin pozyskano w połowie września, tworząc osobno dla każdego wariantu i bloku próbę zbiorczą składającą się z 10–13 liści. Następnie każdą próbę zeskanowano zgodnie z wymaganiami oprogramowania. W dalszej kolejności dla każdej próby zbiorczej określono procent powierzchni liści wykazującej symptomy porażenia przez mączniaka dębu. Uzyskane wyniki wskazują na nieefektywność ograniczenia dawki preparatu Sokół 460 EC, stosowanej w pierwszym roku życia sadzonek dębu szypułkowego, poniżej zalecanej 0,5 l·ha-1 (przy pięciokrotnej liczbie zabiegów) dla jednorocznych sadzonek dębów.
NARZĘDZIA RACHUNKOWOŚCI FINANSOWEJ LASÓW PAŃSTWOWYCH W ZAKRESIE ZASPOKAJANIA POTRZEB INFORMACYJNYCH UŻYTKOWNIKÓW SEKTORA PUBLICZNEGO, PRYWATNEGO I POZARZĄDOWEGO W KONCEPCJI ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU GOSPODARKI LEŚNEJ
Zrównoważony rozwój to proces długotrwały, w którym następuje równoważenie trzech systemów: ekologicznego, ekonomicznego i społecznego. Specyficznym podmiotem realizującym koncepcję zrównoważonego rozwoju jest Przedsiębiorstwo Gospodarki Leśnej Lasy Państwowe (PGL LP), które jest przedsiębiorstwem wielofunkcyjnym, prowadzącym zrównoważoną gospodarkę leśną. Na każdym etapie realizacji zadań i celów gospodarki zrównoważonego rozwoju potrzebuje aktualnych i rzetelnych informacji generowanych przez system rachunkowości (finansowej lub zarządczej). Celem głównym opracowania jest zidentyfikowanie skutecznych narządzi rachunkowości, które będą generowały użyteczną informację na potrzeby współpracy międzysektorowej. W pracy podjęto próbę odpowiedzi na pytania: 1. Jaki podsystem rachunkowości dominuje w PGL LP? 2. Czy ten podsystem generuje informacje w trybie ex post na potrzeby sprawozdawcze i kontrolne, czy również ex ante na potrzeby prognozowania i planowania strategicznego? W opracowaniu wskazano cel szczegółowy: „istnieje potrzeba większego zaangażowania narzędzi rachunkowości jako źródła informacji dla różnych grup użytkowników informacji w odniesieniu do współpracy międzysektorowej”. W pracy wykorzystano następujące metody badań naukowych: analizę literatury, metody indukcji i dedukcji, analizę zjawisk i syntezę wyników, indywidualne wywiady pogłębione. Układ i treść opracowania podporządkowano realizacji założonych celów i weryfikacji postawionej tezy.
ANALIZA STRUKTURY ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA EDUKACJI PRZYRODNICZO-LEŚNEJ W LASACH PAŃSTWOWYCH
Autor
Monika Starosta-Grala, Anna Ankudo-Jankowska
Strony
149–160
Słowa kluczowe
społeczne funkcje lasu, edukacja przyrodniczo-leśna, wydatki, analiza finansowa
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Celem pracy była analiza krajowych źródeł finansowania działań edukacyjnych realizowanych w Lasach Państwowych (LP). Przeprowadzono analizę struktury wydatków ponoszonych na edukację przyrodniczo-leśną w latach 2006–2013 oraz określono tempo i kierunek zmian wartości poszczególnych źródeł finansowania. W badanym okresie wydatki na edukację przyrodniczo-leśną realizowaną przez LP wykazywały tendencję wzrostową – z 13,5 do 30 mln zł. W tym czasie wyraźnie zwiększyła się kwota finansowania wewnętrznego, z 10 do 25 mln zł, natomiast finansowanie zewnętrzne charakteryzowało się mniejszą dynamiką wzrostu – z 3,5 do 4,5 mln zł. We wsparciu wewnętrznym dominującą rolę miały nadleśnictwa, które w tym czasie na działalność edukacyjną wydały 127 mln zł. Zewnętrzne źródła finasowania działalności edukacyjnej stanowiły średnio 16,3% poniesionych wydatków ogółem. W finansowaniu zewnętrznym najważniejsze znaczenie miał WFOŚiGW (11,2 mln zł), którego udział wynosił od 32 do 61%. Budżet państwa w zróżnicowanym stopniu finansował działania edukacyjne prowadzone w LP. W latach 2006–2010 kwota wsparcia zmalała z 1,8 mln zł do 22,4 tys. zł. Natomiast w latach 2011–2013 LP nie otrzymały żadnych środków finansowych na ten cel. W związku z rosnącym zapotrzebowaniem na edukację przyrodniczo-leśną i jej niedochodowym charakterem należy szukać większego wsparcia ze strony zewnętrznych źródeł finansowania i tym samym zwiększyć ich udział w strukturze wydatków.
RACHUNKOWOŚĆ W WYCENIE WARTOŚCI LASU W PARKACH NARODOWYCH – WSPÓŁCZESNE DYLEMATY
Autor
Piotr Szczypa, Agnieszka Szewczyk
Strony
161–168
Słowa kluczowe
rachunkowość, wartość lasu, park narodowy
Streszczenie
Pokaż streszczenie
Wycena lasów wchodzących w skład parków narodowych wymaga od systemu rachunkowości, traktowanego jako główny system informacyjny, jednoczesnego uwzględnienia uwarunkowań ekonomicznych, społecznych i środowiskowych. W obecnych rozwiązaniach w rachunkowości parków narodowych nie przeprowadza się wyceny lasów w ramach celów gospodarki zrównoważonego rozwoju. Należy przeprowadzić interdyscyplinarne badania naukowe, których celem będzie dobór tych metod wyceny stosowanych w systemie rachunkowości, które mogą być najskuteczniejsze i celowe w wycenie wartości lasu w warunkach gospodarki zrównoważonego rozwoju w parkach narodowych.
W pracy analizowano występowanie zgnilizny białej jamkowatej w starszych drzewostanach sosnowych. Analizę przeprowadzono w czasie wykonywania zrębu i możliwości sprawdzenia każdego ściętego drzewa pod kątem występowania zgnilizny drewna twardzielowego. Na podstawie obserwacji stwierdzono, że rzeczywisty udział drzew zainfekowanych Porodaedalea pini jest znacznie wyższy niż liczba drzew z objawami zewnętrznymi. Najczęściej zasięg zgnilizny powodowanej przez P. pini obejmował sekcje od szyi korzeniowej do 5 m wysokości.