Streszczenie: W artykule przedstawiono sposoby i źródła finansowania ochrony środowiska w Polsce na przykładzie województwa mazowieckiego. W opracowaniu omówiono politykę ochrony środowiska, jej podstawy prawne i cele oraz system finansowania przedsięwzięć proekologicznych. Przedstawiono także sposób wykorzystania środków finansowych na ochronę środowiska w województwie mazowieckim.

Badane jednostki specjalizowały się w produkcji mleka i dysponowały dobrej jakości środkami produkcji. Ich wartość w przeliczeniu na 1 ha UR wynosiła od 4800 do 5400 euro. Poziom zatrudnienia można uznać za relatywnie wysoki. Wynika to przede wszystkim z obranego kierunku produkcji. Z drugiej strony, wysokie zatrudnienie w przeliczeniu na 100 ha UR wskazuje na konieczność wzrostu skali produkcji. Najmniej paszy treściwej na 1 kg wyprodukowanego mleka zużywano w gospodarstwie o największej skali produkcji. Wynik ten świadczy o wysokim poziomie produkcji pasz objętościowych, dostarczających relatywnie tańszych składników odżywczych. Gospodarstwo o największej skali produkcji osiągnęło najwyższą produktywność mleka z pasz objętościowych. Z uzyskanych danych wynika, że wzrost efektywności głównej powierzchni paszowej był związany ze wzrostem skali produkcji i stosowaniem bardziej wydajnych technologii produkcji pasz.

W pracy dokonano przestrzennej analizy czterech struktur: obszarowej, użytków rolnych, klas bonitacyjnych użytków rolnych oraz zasiewów. Obiektami przestrzennymi badania są województwa Polski. Do wyłonienia grup o podobnych strukturach wykorzystano metodę taksonomii struktur.

Góry europejskie mają istotne znaczenie gospodarcze oraz przyrodnicze, zwłaszcza dla liczebności i różnorodności flory i fauny, nazywane są „niedocenionym ekologicznie kręgosłupem Europy”. Pomimo że poszczególne pasma górskie wykazują duże zróżnicowanie geograficzne i przyrodnicze i są położone w krajach o różnej polityce gospodarczej, to jednak tzw. kluczowe kwestie gór są podobne. Najistotniejszym współczesnym problemem europejskich obszarów górskich jest jednak podtrzymanie tkanki demograficznej, która stanowi warunek wyjściowy utrzymania przyrodniczej adekwatności i gospodarczego znaczenia gór.

W artykule zawarto ocenę realizacji programu rent strukturalnych dla rolników w Polsce w latach 2004–2006, a także przedstawiono założenia programu tych rent w nowym okresie programowania unijnej pomocy na lata 2007–2013. W pracy poszukuje się odpowiedzi na pytanie: „Czy program rent strukturalnych realizowany w Polsce w latach 2004–2006 przyczynił się do osiągnięcia celów polityki strukturalnej na obszarach wiejskich?”. Ideą rent strukturalnych jest zachęcanie rolników do zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej jeszcze w wieku przedemerytalnym i przekazanie posiadanych gospodarstw w sposób służący poprawie struktury agrarnej kraju. Biorąc pod uwagę wskaźniki dotyczące realizacji programu, można stwierdzić, iż wcześniejsze emerytury dla rolników będące narzędziem PROW 2004–2006 w istotny sposób przyczyniły się do przyspieszenia procesu wymiany pokoleniowej wśród rolników.

W artykule zawarto wyniki studiów literaturowych dotyczących zagadnień metodycznych odnoszących się do starej i nowej ekonomii instytucjonalnej. Ekonomia instytucjonalna rozwija się od kilkudziesięciu lat. Współcześnie, po okresie marginalizacji teorii instytucjonalnej, kierunek ten zyskał nowe podejście interpretacyjne. Artykuł jest próbą skonfrontowania dwóch odmiennych interpretacji rzeczywistości ekonomicznej w ramach teorii instytucjonalnej. Wspólnym podejściem metodycznym jest m.in. interpretacja instytucji z punktu widzenia nauk społecznych. W artykule zaprezentowano przykład matrycy instytucjonalnej oraz modelu instytucjonalizacji jednostki jako narzędzia interpretacji procesów społecznych zachodzących w obszarze makro, mezo i mikro.

W artykule podjęto próbę przedstawienia efektywności produkcji różnych roślin oleistych w wybranych gospodarstwach z Europy zrzeszonych w międzynarodowej sieci gospodarstw porównawczych IFCN. W celu porównania efektywności zarówno przychody, jak i koszty zostały sprowadzone do wspólnej jednostki MtRE (Metric tonne Rapeseed Equivalent), a następnie przy wykorzystaniu metody DEA (Data Envelopment Analysis) obliczono efektywność poszczególnych upraw. Analiza efektywności wykazała, że produkcja soi oraz słonecznika może konkurować z produkcją rzepaku.

Celem badań, których wyniki przedstawiono w niniejszym artykule jest ocena uwarunkowań rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, z uwzględnieniem specyfiki przedsiębiorczości kobiet. Przedstawione zostały porównania wyników badań przeprowadzonych wg tego samego kwestionariusza wywiadu z dwiema grupami kobiet prowadzących małe firmy w Polsce i w Południowej Dakocie w USA. Mimo tak różnych uwarunkowań, ankietowane kobiety mają wiele wspólnego. Czynnikiem decydującym o sukcesie jest przede wszystkim ciężka praca bez względu na miejsce zamieszkania przedsiębiorcy. Ważne są również pasja oraz wcześniejsze doświadczenie w biznesie. Powody podejmowania działalności to głównie cele finansowe. W badaniach amerykańskich nie potwierdziło się przekonanie, że otoczenie wiejskie negatywnie wpływa na przedsiębiorczość kobiet. W Polsce jednak nadal warunki dla przedsiębiorczości na wsi są postrzegane jako trudniejsze w porównaniu z miastem.

Problematyka przedsiębiorczości poruszana jest w ostatnich kilkunastu latach w wielu publikacjach naukowych, jak i tych o charakterze bardziej popularnym. Z uwagi na wielowymiarowość zjawiska przedsiębiorczość jest przedmiotem zainteresowania wielu dyscyplin naukowych, takich jak ekonomia, zarządzanie, prakseologia, socjologia, psychologia. W większości podejść badawczych jest ona utożsamiana z działalnością gospodarczą, rzadziej natomiast uwzględniany jest jej świadomościowy aspekt oraz wiązanie przedsiębiorczości z określonymi cechami czy zespołem cech człowieka. Przedsiębiorczość szczególnie pożądana jest na obszarach wiejskich. Jest ona bowiem warunkiem przezwyciężenia wielu niekorzystnych zjawisk na wsi, takich m.in., jak: bezrobocie, pogarszająca się sytuacja finansowa rodzin rolniczych, monofunkcyjność, postawy roszczeniowe. Celem niniejszego opracowania jest ukazanie, jak mieszkańcy wsi pojmują istotę przedsiębiorczości, jakie cechy ich zdaniem charakteryzują osobę przedsiębiorczą, czy sami uważają się za osoby przedsiębiorcze, jak oceniają działania przedsiębiorcze sąsiadów, w czym upatrują bariery rozwoju przedsiębiorczości na wsi, czy w ich opinii władze samorządowe gmin stwarzają klimat do rozwoju przedsiębiorczości. Badania, których wyniki prezentowane są w opracowaniu, zostały przeprowadzone w 2006 r. wśród mieszkańców sześciu gmin wiejskich pogranicza wschodniego.

W artykule zawarto opis i diagnozę przeobrażeń społeczno-ekonomicznych zachodzących na obszarach wiejskich w Polsce po 1989 r., początku transformacji systemowej. Podjęto próbę oceny wpływu procesów demograficznych i społecznych na rozwój tych obszarów. Zmiany i kierunki zachodzących przeobrażeń miały zarówno wpływ stymulujący rozwój (np. sukcesywna poprawa poziomu wykształcenia mieszkańców wsi), ale także go hamujący (takie jak rosnące bezrobocie, migracje mieszkańców itp.). W artykule poszukuje się źródeł i przyczyn społeczno-ekonomicznych uwarunkowań zachodzących przeobrażeń.

W artykule przedstawiono zakres i formy wspierania działalności grup producentów rolnych po 2001 r. realizowane z budżetu krajowego i unijnego. W pierwszej części omówiono zasady pomocy finansowej dla grup tworzonych przed akcesją Polski do UE. Przedstawiono liczbę i strukturę podmiotów objętych wsparciem z podziałem na województwa i sektory produkcji rolniczej. W części drugiej skoncentrowano się na mechanizmie finansowania działalności grup zgodnie z Planem Rozwoju Obszarów Wiejskich współfinansowanym ze środków budżetu unijnego. Przedstawiono dynamikę liczebności grup w latach 2004–2006, jak i strukturę beneficjentów w ujęciu regionalnym i sektorowym. Podsumowanie zawiera konkluzje poznawcze i praktyczne.

W opracowaniu dokonano oceny opłacalności rozwiązań stosowanych przez Lubelską Spółdzielnię Usług Mleczarskich w zakresie transportu artykułów mleczarskich w latach 2001–2005. Oceny dokonano na podstawie analizy porównawczej kosztów transportu własnego LSUM z kosztami usług zewnętrznych firm przewozowych. Do pomiaru efektywności wprowadzenia outsourcingu usług transportowych w badanym przedsiębiorstwie wykorzystano także wskaźniki rentowności handlowej. Na podstawie badań stwierdzono, że zastosowanie outsourcingu w zakresie transportu jest bardziej opłacalne niż utrzymywanie własnego taboru.

Dynamiczny rozwój biotechnologii w XXI wieku, w tym zwłaszcza w procesie produkcji i przetwarzaniu żywności, powoduje poważne obawy społeczne związane z niekontrolowanym przedostaniem się transgenów do środowiska naturalnego, jak również ze zdrowotnymi konsekwencjami spożywania żywności genetycznej w dłuższej perspektywie czasowej. Stąd też zasadniczym celem niniejszego artykułu było zbadanie opinii polskich konsumentów na temat żywności modyfikowanej genetycznie na podstawie losowo wybranej grupy 112 studentów uczelni warszawskich. Przeprowadzone badania ankietowe dotyczyły w szczególności sprawdzenia poziomu wiedzy ankietowanych w tym zakresie, zwłaszcza znajomości podstawowych regulacji prawnych, źródeł pozyskiwania wiedzy na temat żywności modyfikowanej genetycznie, a także jej walorów (m.in. przedłużenie trwałości produktów żywnościowych, obniżenie kaloryczności).

W artykule poddano charakterystyce i ocenie poziom produkcji mięsa w świecie, a także trendy w rozmiarach tego rodzaju produkcji. Zauważono rosnący trend w produkcji mięsa w przeliczeniu na głowę mieszkańca w większości analizowanych krajów, mimo tego dla większości ludności jest to ciągle artykuł luksusowy. Obserwuje się wzrost produkcji i konsumpcji mięsa w większości krajów rozwijających się wraz ze wzrostem poziomu życia ich mieszkańców. Przewiduje się, że wzrost wydajności produkcji wpłynie na globalny rynek mięsa. Niektóre kraje rozwinięte mają względną ekonomiczną przewagę z powodu korzyści ekonomiki skali. W artykule charakteryzuje się globalne trendy w produkcji mięsa, w konsumpcji i handlu.