W opracowaniu zwrócono uwagę na rolę, jaką odgrywa zarządzanie w rozwoju gospodarczym oraz cywilizacyjnym zarówno na poziomie mikroekonomicznym poszczególnych przedsiębiorstw czy organizacji, jak też w makroskali, czyli całego społeczeństwa. Scharakteryzowano również ewolucję zmian w zarządzaniu, rozwój myśli z zakresu organizacji i zarządzania, współczesne tendencje oraz wyzwania w zakresie zarządzania na progu XXI wieku.

Głównym celem artykułu jest przedstawienie poziomu bezrobocia w Polsce i jego trendów, dodatkowym zaś - pokazanie jego negatywnych skutków. Źródłem materiałów były: dane statystyczne GUS za lata 1990-2001, badania CBOS, literatura oraz bezpośrednie wywiady z bezrobotnymi. Artykuł kończą istotne dla praktyki gospodarczej wnioski.

Polska gospodarka podlega jednocześnie procesom restrukturyzacji i transformacji ustrojowej w kierunku zasad gospodarki rynkowej, a także - jako kraj stowarzyszony z UE - dostosowuje swój system do regulacji unijnych, równocześnie zaś, podobnie jak inne gospodarki w świecie, znajduje się pod wpływem oddziaływania globalizacji. W artykule zawarto zarówno teoretyczne rozważania na temat rozwoju obszarów wiejskich jak i opis praktyki gospodarczej, kierunków rozwoju, barier i ograniczeń oraz roli środków publicznych we wspieraniu wielofunkcyjności wiejskich gospodarek.

Opracowanie przedstawia aktualną ocenę stanu wiedzy rolników na temat problemów związanych z integracją polskiego rolnictwa z Unią Europejską opartą na badaniach ankietowych. Omówiono również stosunki ekonomiczne w badanych gospodarstwach oraz opinie rolników na temat korzyści, zagrożeń i obaw wynikających z przyszłej akcesji oraz z koniecznych dostosowań do wymogów UE. Nastroje wśród rolników są pesymistyczne, czują się oni niedoinformowani o problemach integracji i generalnie są jej przeciwni.

Integrowana produkcja owoców (IPO) w sadach Polski południowo-zachodniej została wprowadzona w 1994 r. i od tego czasu systematycznie wzrastała liczba sadowników uzyskujących certyfikaty produkcji jabłek metodą IPO. Metoda ta jest przyjazna dla konsumentów i środowiska naturalnego. Badania wykazały, że wprowadzenie tego systemu produkcji owoców spowodowało zmniejszenie zużycia pestycydów o 50% (szczególnie insektycydów) oraz zmniejszenie o połowę krotności zabiegów chemicznych. Wszyscy sadownicy prowadzący produkcję integrowaną byli ochotnikami i zostali przeszkoleni na kursach organizowanych przez Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa (ISiK) w Skierniewicach. Wyprodukowane metodą IPO owoce sprzedają się trudniej, a w dużym stopniu sprzedaż tych owoców zależy od inwencji i zdolności marketingowych sadowników.

Nowa sytuacja na rynku owoców wymaga restrukturyzacji produkcji i zmiany dotychczasowej strategii rozwoju sadownictwa w perspektywie następnych lat. Celem badań było poznanie opinii producentów na temat szans i zagrożeń produkcji owoców na terenie trzech subregionów Polski południowo-wschodniej: krakowskiego, nowosądeckiego i tarnobrzeskiego. Opinie sadowników były zróżnicowane, zapowiadające zmiany orientacji produkcyjnej z owoców przemysłowych na deserowe.

Artykuł przedstawia zmiany zachodzące w spożyciu podstawowych produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w krajach Unii Europejskiej i Polsce w latach 1990-2000. Scharakteryzowano wzorce konsumpcji żywności występujące w UE, a na podstawie różnic oraz podobieństw występujących w poziomie i strukturze spożycia podstawowych produktów żywnościowych między krajami „piętnastki” podjęto próbę klasyfikacji wzorców konsumpcji żywności i zaproponowano ich nazewnictwo. Omówiono również ekonomiczne uwarunkowania spożycia żywności w Polsce w latach 90. - w okresie negocjowania członkostwa Polski w Unii Europejskiej.

Tworzenie się jednoosobowych gospodarstw domowych jest następstwem wielu różnych czynników, w tym m.in. atomizacji życia rodzinnego, procesów migracyjnych, usamodzielniania się dorosłych dzieci bądź śmierci jednego z małżonków. W krajach Europy Zachodniej liczba jednoosobowych gospodarstw domowych jest znacznie wyższa niż w Polsce, co wynika z lepszej sytuacji ekonomicznej tych krajów, a tym samym większych możliwości dorosłych dzieci do szybszego usamodzielnienia się. Wpływ na taki stan rzeczy mają również sposób wychowania i kultura kraju. W Polsce wraz z wprowadzeniem gospodarki rynkowej można zauważyć tendencję wzrostu liczby jednoosobowych gospodarstw domowych, co zapewne wynika ze zmiany warunków życia, w tym większych możliwości do usamodzielniania się dorosłych dzieci. Wzrost liczby jednoosobowych gospodarstw domowych może wynikać również z większego zaangażowania w pracy, coraz bowiem więcej młodych osób poświęca pracy 10-12 godzin dziennie, co powoduje, że odkładają oni na później założenie rodziny, pozostając często osobami w jednoosobowych gospodarstwach domowych. Grupa jednoosobowych gospodarstw domowych jest grupą niejednorodną, można w niej wyróżnić gospodarstwa domowe osób młodych pracujących lub uczących się, a także osób starszych, których stosunek do pracy już ustał i pozostają obecnie na rentach lub emeryturach. Coraz częściej pojawiają się również jednoosobowe gospodarstwa domowe osób będących w wieku średnim, które nigdy założyły rodziny lub rozwiodły się. Powiększająca się grupa jednoosobowych gospodarstw domowych niewątpliwie stwarza nowe problemy, z którymi będzie musiała poradzić sobie polityka społeczna. Celem artykułu jest zaprezentowanie zmian w wyposażeniu jednoosobowych gospodarstw domowych w dobra trwałego użytku na przestrzeni lat 1993-2000.

W artykule zaprezentowano wyniki badania ankietowego na temat czynników determinujących zachowania nabywczych konsumentów, zrealizowanego w 2002 r. Analizując zachowania nabywcze próby respondentów uwzględniono m.in. uwarunkowania wyboru placówek handlowych, specyfikę zachowań konsumentów podczas realizacji codziennych i okresowych zakupów, stosunek badanych do zakupów w niedzielę oraz ich preferencje w zakresie stosowanych działań merchandisingowych.

Istnieje wiele korzyści wskazujących na potrzebę rozwoju energetyki wykorzystującej biopaliwa stałe jako źródła energii - korzyści o charakterze społecznym, ekonomicznym, rolniczym i ekologicznym. Jest to szansa dla lokalnych społeczności, dla rozwoju lokalnego agrobiznesu i nowych miejsc pracy na wsi oraz możliwości uzyskania dodatkowych dochodów z uprawy roślin energetycznych. Realizowane w Polsce inwestycje w energię konwencjonalną charakteryzują się wysokimi jednostkowymi kosztami inwestycyjnymi. Za energetycznym wykorzystaniem biopaliw stałych przemawiają bardzo niskie roczne koszty ich pozyskania. Największą efektywność ekonomiczną i najmniejsze wymagania technologiczne ma słoma wykorzystana jako biopaliwo.

W pracy przedstawiono koncepcje działań na rzecz ekorozwoju na obszarze mikroregionu - teren chroniony w gminie Imielno - położonego w Nadnidziańskim Parku Krajobrazowym w województwie świętokrzyskim. Obszar tego Parku ma bardzo duże, wykorzystywane w niewielkim stopniu wartości przyrodnicze. Wartości te są poddane ochronie prawnej, która warunkuje działalność gospodarczą na obszarach chronionych. Działalność ta powinna być jak najbardziej sprzyjająca dla chronionej przyrody, w celu zachowania jej dla przyszłych pokoleń. Do realizacji tego celu konieczna jest koncepcja strategii na rzecz ekorozwoju. Koncepcja zrównoważonego rozwoju obszaru chronionego godzi bowiem wielofunkcyjny rozwój terenów wiejskich i ochronę przyrody. Istotnym elementem działań na rzecz ekorozwoju jest poparcie społeczności lokalnej, bez której poparcia trudno byłoby ją wprowadzić. Zaprezentowana koncepcja opiera się na danych statystycznych oraz badaniach własnych, wykonanych w terenie w latach 1998-2002. Nadrzędnym celem tej koncepcji jest rozwój zrównoważony obszaru chronionego przy zachowaniu zasad ochrony przyrody.

Przemiany gospodarcze i społeczne na wsi w ciągu ostatnich lat doprowadziły do wzrostu zainteresowania rozwojem turystyki wiejskiej. Rozwój usług agroturystycznych może być źródłem dochodów dla rolników oraz samorządów terytorialnych. Rozwój ten jest szansą dla obszarów wiejskich, zwłaszcza w świetle narastającego zainteresowania tą formą turystyki wśród mieszkańców miast, a także ze strony turystów zagranicznych.

Streszczenie. W kontekście przystąpienia Polski do UE musi nastąpić proces dostosowania rolnictwa i ustawodawstwa rolnego do zasad wspólnotowej polityki rolnej. Jednym z kryteriów przyjęcia do UE jest poprawa struktury obszarowej rolnictwa, stosownie do konkretyzującej postanowienia Traktatu Rzymskiego dyrektywy Rady nr 159 z 19 kwietnia 1972 r. w sprawie poprawy struktury obszarowej oraz rozporządzenia Rady nr 797 z 12 marca 1985 r. w sprawie poprawy skuteczności struktury agrarnej. Ważnym instrumentem polityki rolnej w zakresie przemian agrarnych jest wdrożenie od 1 stycznia 2002 r. ustawą z 26 kwietnia 2001 r. o rentach strukturalnych w rolnictwie systemu wcześniejszych emerytur strukturalnych, opartego na rozporządzeniu Rady nr 2079 z 30 czerwca 1992 r. (zastąpionym obecnie przez rozporządzenie Rady nr 1257/99) ustanawiającym program pomocy finansowej dla przechodzących na wcześniejszą emeryturę w rolnictwie.

Obowiązująca od niedawna ustawa z 26 kwietnia 2001 r. o rentach strukturalnych była wzorowana na przepisach rozporządzenia Rady WE nr 1257/99 dotyczącego wspierania rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Gwarancji i Ukierunkowania Rolnictwa. Jednakże mimo daleko idących zbieżności obu tych regulacji, polska ustawa nie do końca się pokrywa z rozwiązaniami prawa wspólnotowego. Stąd też zasadniczym celem niniejszego artykułu jest przedstawienie podstawowych rozwiązań ustawowych i ich konfrontacja z przepisami przytoczonego rozporządzenia wraz ze wskazaniem przyczyn istniejących w tym zakresie rozbieżności. W artykule szczegółowo przedstawiono wymagane warunki nabywania prawa do renty strukturalnej stawiane rolnikowi przekazującemu gospodarstwo rolne, jak również warunki wymagane od przejmującego to gospodarstwo. Naświetlone także zostały zasady finansowania tych świadczeń obowiązujące w polskim systemie prawnym i w ustawodawstwie wspólnotowym. Przeprowadzona analiza porównawcza obu regulacji prawnych pozwoliła na sformułowanie generalnego wniosku, iż rozwiązania naszej ustawy są w wielu kwestiach znacznie bardziej rygorystyczne niż przepisy prawa wspólnotowego. Wynika to z tego, iż w intencji polskiego ustawodawcy system rent strukturalnych ma służyć przede wszystkim stymulowaniu pożądanych przemian strukturalnych w rolnictwie.

Przemiany strukturalne polskiego rolnictwa państwowego zostały wywołane bardzo trudną sytuacją, w jakiej znalazły się gospodarstwa państwowe pod koniec lat osiemdziesiątych. Na zmiany w strukturze agrarnej gospodarstw rolnych Dolnego Śląska w latach 1992-2000 największy wpływ wywarła dzierżawa gruntów, a w dalszej kolejności sprzedaż gruntów oraz pozostałe formy rozdysponowania. Przekształcenia wpłynęły na zmianę struktury obszarowej gruntów. Najwięcej sprzedano i wydzierżawiono gruntów z przeznaczeniem na utworzenie nowych gospodarstw, o powierzchni powyżej 100 ha, a przeciętna wielkość utworzonego w ten sposób gospodarstwa to 359,72 ha. W wyniku restrukturyzacji powierzchnia użytków rolnych w sektorach rolników indywidualnych i gospodarstw innych zwiększyła się kosztem sektora publicznego. W grupach obszarowych przybyło gospodarstw o powierzchni 1-5 ha użytków rolnych (UR) oraz powyżej 15 ha UR, przy jednoczesnym ubytku gospodarstw o powierzchni 5-15 ha UR. Na koniec 2000 r. rozdysponowano 91,26% gruntów z Zasobu WRSP, a 8,74% gruntów pozostaje w Zasobie i oczekuje na zagospodarowanie lub rozdysponowanie. Opracowanie ma na celu przedstawienie przebiegu procesu przekształceń własnościowych państwowych gospodarstw rolnych na terenie Dolnego Śląska oraz kierunków zmian tego procesu w rolnictwie.

Obszary wiejskie w Polsce są mocno zróżnicowane. Obok bogatszych, zaawansowanych w procesie transformacji, występują regiony biedne, pozostające daleko w tyle. Nawet w obrębie tego samego województwa pojawia się znaczne przestrzenne zróżnicowanie w poziomie rozwoju poszczególnych gmin, podobnie przedstawia się sytuacja wewnątrz danej gminy. W opracowaniu dokonano analizy poziomu wyposażenia w podstawowe elementy infrastruktury technicznej, społecznej i ekonomicznej na terenie wybranych gmin Dolnego Śląska. Następnie za pomocą metod statystycznych dokonano waloryzacji punktowej obszarów wiejskich pod względem poziomu infrastruktury, wykazując zróżnicowanie pomiędzy gminami oraz w obrębie danych gmin, analizując poszczególne wsie.

Rozwój Internetu w Polsce następuje sukcesywnie. Obserwując jednak trendy ogólnoświatowe, można wysnuć tylko jeden wniosek: Internet będzie odgrywał coraz bardziej znaczącą rolę zarówno w życiu społecznym, jak i gospodarczym. W Polsce mamy do czynienia ze wzrastającym wyraźnie od półtora roku zainteresowaniem możliwością korzystania z tego, co oferuje Internet. Można się spodziewać, że za rok, dwa lata prawie wszystkie firmy wykorzystujące w jakikolwiek sposób w swej działalności komputery uznają za konieczne uzyskanie dostępu do Internetu. Pozwoli im to zarówno na korzystanie z usług świadczonych w sieci, jak i na promowanie własnej działalności - promowanie produktów i usług. Internet odgrywa coraz większą rolę w rozwoju gospodarczym świata. W Internecie widoczne są firmy zlokalizowane w dużych aglomeracjach miejskich, które i tak mają zdecydowanie większą perspektywę zdobycia rynku. Przedsiębiorstwa, które znajdują się w regionach oddalonych od centrów miejskich powinny zintensyfikować pracę nad swoim rozwojem w mediach elektronicznych. Na tym powinna się skupić praca zarówno samych zainteresowanych, jak i programów pomocowych oferowanych przez rząd i kraje Wspólnoty Europejskiej. Internet jest coraz częściej traktowany jako nowe medium, jednak zdecydowanie bardziej wszechstronne niż radio, telewizja czy prasa. Reasumując, Internet jest „skazany na sukces”, a my wszyscy na wykorzystywanie jego zasobów.

Możliwości wykorzystania wyników z analizy finansowej w procesie zarządzania przedsiębiorstwem rolniczym wynikają z realizacji przez kierownictwo funkcji planowania i podejmowania decyzji oraz kontrolowania. Uzyskane wyniki z analizy ekonomicznej stanowią ważne źródło informacji w zarządzaniu bieżącym i długookresowym. Celem badań było określenie sytuacji finansowej i majątkowej gospodarstwa wielkoobszarowego na podstawie wyników analizy ekonomicznej i ich wykorzystanie w zarządzaniu finansami. Przedmiotem badań była działalność finansowa gospodarstwa rolnego będącego jednoosobową spółką AWRSP w latach 1996-1999. Wykorzystując metodę analizy finansowej, dokonano oceny sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa na podstawie analizy bilansów, rachunków zysków i strat oraz przepływów finansowych. Przeprowadzona analiza bilansu wykazała korzystny stosunek majątku trwałego do obrotowego jak 1 : 4. Majątek w ponad 70% był sfinansowany przez kapitał własny. W strukturze aktywów zwiększył się udział środków finansowych do 46,3%, natomiast w pasywach udział zobowiązań do 28,48%. Badanie rachunku zysków i strat wskazało na pogarszające się możliwości generowania zysku przez spółkę, który w 1999 r. wynosił 50 zł/ha użytków rolnych. W strukturze kosztów największy udział miały wynagrodzenia wraz z narzutami (41,33%), natomiast w przychodach ogółem wpływy ze sprzedaży produkcji rolniczej (72,46%). Ocena przepływów finansowych wykazała, że strumień pieniężny z działalności operacyjnej wykazywał nadwyżkę w latach 1996-1998 i niedobór środków w 1999 r. W działalności inwestycyjnej dodatnie saldo środków z wyjątkiem 1997 r., spółka zawdzięcza dużym odsetkom z lokat bankowych. W działalności finansowej wystąpił niedobór środków finansowych w 1998 r., spowodowany spłatą zaciągniętych kredytów. Przeprowadzona analiza ekonomiczna umożliwiła wszechstronną ocenę zmian zachodzących w sytuacji majątkowej i finansowej gospodarstwa rolnego w latach 1996-1999 na potrzeby zarządzania w gospodarstwach wielkoobszarowych.

Badania konsumenckie przeprowadzone w 2001 roku pozwoliły na określenie znaczenia znakowania produktów spożywczych jako instrumentu marketingu i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego. Oceniono rolę etykietowania w decyzjach nabywczych konsumentów oraz stopień znajomości oznaczeń umieszczonych na opakowaniach produktów spożywczych wśród konsumentów. Stwierdzono, że etykieta jest ważnym elementem opakowania w opinii znacznej części badanych i wpływa na ich decyzje nabywcze, a także, że znajomość znaków informacyjnych jest niewystarczająca.

W artykule dokonano ilustracji stosunku pracowników systemu bankowego do procederu nielegalnego obrotu pieniądza pochodzącego z niewiadomego źródła. Analiza wyników uzyskanych w badaniu oraz przedstawione oceny dobitnie wskazują na potrzebę nieustannych obserwacji oraz zgłaszanie inicjatyw i regulacji w walce z tym procederem, a szczególnie w odniesieniu do skutków, jakie wywiera on na gospodarki krajów uwikłanych w to zjawisko.