Istotnym problemem w badaniach wsi jest wyjaśnienie pojęcia "obszar wiejski". Studia nad literaturą przedmiotu wykazały istnienie wielu różnorodnych definicji, w których obszar wiejski traktowany jest jako przestrzeń fizyczna, społeczna czy też ekonomiczna. Utwierdzają one w przekonaniu, że nie ma jednolitej definicji obszaru wiejskiego. Najszerzej akceptowana może być tradycyjna definicja, w myśl której obszar wiejski jest przestrzenią fizyczną o stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia, rozproszonym osadnictwie i ekstensywnym zagospodarowaniu ziemi. Specyficzną formą obszaru wiejskiego, według polskiej statystyki, jest strefa podmiejska, która zdaniem autora pod wieloma względami jest przestrzenią odrębną. Traktowanie tych dwóch kategorii obszarów jako całości prowadzi niejednokrotnie do błędnych interpretacji zjawisk i procesów społeczno-ekonomicznych zachodzących w przestrzeni geograficznej.

Celem prowadzonych badań było poznanie poziomu zróżnicowania przedsiębiorczości pozarolniczej na obszarach wiejskich w woj. warmińsko-mazurskim oraz wskazanie obszarów koncentracji dominujących sektorów gospodarczych. Zaobserwowano intensyfikację powiązań gospodarczych gmin wiejskich znajdujących się w sąsiedztwie miast z tymi miastami oraz wyraźną słabość sektora małych i średnich przedsiębiorstw na obszarach peryferyjnych. Fakt ten wynika ze splotu wielu niekorzystnych zjawisk (niskiej siły nabywczej ludności, małej skali i niskiego stopnia dywersyfikacji działalności gospodarczej itp.).

Rybactwo śródlądowe to jedno z najstarszych zajęć człowieka. Podobnie jak rolnictwo uzależnione jest w dużym stopniu od czynników przyrodniczych i służy dostarczaniu wysokowartościowej żywności. W administracji państwowej rybactwo śródlądowe reprezentuje Departament Rybołówstwa przyporządkowany Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Uwarunkowania środowiskowe powodują, że rybactwo śródlądowe i rolnictwo podlegają jednak odmiennym regulacjom prawnym. Na rybactwo śródlądowe składają się elementy rybołówstwa, jak również klasycznego chowu i hodowli zwanego akwakulturą. Rybołówstwo ogranicza się do poławiania organizmów wodnych, natomiast w rybactwie podejmowanych jest szereg działań na rzecz stanu ryb oraz ekosystemów wodnych, takich jak ochrona tarlisk, kontrolowany rozród ryb, zarybianie wód, ich ochrona i monitoring. Rybactwo śródlądowe prowadzone jest w jeziorach i rzekach stanowiących wody publiczne, a także w wodach prywatnych, głównie w stawach o przeznaczeniu produkcyjnym lub rekreacyjnym (wędkarskim). Celem pracy jest wskazanie na uwarunkowania przyrodnicze, technologiczne, prawne, administracyjne oraz finansowe rybactwa śródlądowego jako odrębnej branży i jako części rolnictwa. Poznanie tych uwarunkowań powinno przyczynić się do sprawniejszego planowania i rozwoju obszarów wiejskich Warmii i Mazur z zachowaniem ich specyficznych walorów.

Na podstawie materiałów Biura Geodezji i Kartografii Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu dla 2005 i 2010 r. przeanalizowano zmiany głównych form rolniczego oraz pozarolniczego pomorskim. W pracy zagospodarowanie rolnicze ograniczono jedynie do gruntów ornych, sadów i trwałych użytków zielonych, które umownie określono jako "użytki rolne produkcyjne". Użytkowanie pozarolnicze zostało podzielone na dwie zasadnicze formy: 1 tereny zurbanizowane (w skład których weszły tereny: mieszkaniowe, przemysłowe, komunikacyjne, inne zabudowane, zurbanizowane tereny niezabudowane i użytki kopalne); 2 tereny turystyczno-rekreacyjne (w tym: grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, tereny wypoczynkowe, grunty pod wodami i użytki ekologiczne). Podjęta w pracy waloryzacja gruntów na potrzeby turystyki obejmuje walory przyrodnicze i kulturowe oraz zagospodarowanie turystyczne na obszarach wiejskich woj. kujawsko-pomorskiego. Oceniając zmiany w strukturze użytkowania ziemi, przedstawiono kierunki i tendencje dalszych zmian w zagospodarowaniu przestrzennym województwa.

Kraina Wielkich Jezior Mazurskich jest regionem o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych. System jezior i kanałów mazurskich, utworzony przez prace hydrotechniczne zainicjowane w XIX wieku [Toeppen 1998], stworzył czytelną, unikatową sekwencję makrownętrz krajobrazowych. Za ich podstawowe komponenty uznać należy obszary jezior, lasów oraz gruntów rolnych. Atrakcyjność turystyczna badanego obszaru wynika m.in. ze zmienności i różnorodności odbieranych widoków i jest szczególnie zauważalna w orientacji południkowej, a więc pokrywa się z kierunkiem głównego szlaku żeglownego. Użytki rolne są elementem aktywnie kształtującym krajobraz badanego regionu zmienność ich areału i struktury użytkowania implikują zauważalne skutki krajobrazowe.

W artykule podjęta została próba identyfikacji czynników determinujących kierunek i dynamikę zmian zachodzących w strefie podmiejskich aglomeracji o podobnym potencjale demograficznym (Wrocław, Kraków, Łódź, Poznań). Dokonano oceny poziomu przekształceń poszczególnych grup uwarunkowań, co pozwoliło na przedstawienie syntetycznego obrazu przemian oraz wskazanie na trend do wielofunkcyjnego rozwoju.

Artykuł wskazuje na możliwości rozwoju wielofunkcyjnego rolnictwa w celu wykreowania nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich. Planując zagospodarowanie przestrzeni wiejskiej, należy zwrócić szczególną uwagę na aktywizację obszarów wiejskich zarówno poprzez różnicowanie kierunków produkcji rolniczej, jak i rozwój innych funkcji pozarolniczych.

W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących zmian strukturalnych w wiejskiej strefie przygranicznej Polski i Niemiec. Głównym celem badań było określenie charakteru, tempa i kierunków zmian zachodzących w strukturze demograficznej oraz gospodarce rolnej. Ważnym elementem badań były studia przypadku pojedynczych gospodarstw rolnych na terenie gminy Letschin oraz Krzeszyce. Zakres czasowy pracy obejmował lata 2002-2010. W badaniach wykorzystano metody: obserwacyjną, monograficzną, sondażu diagnostycznego oraz statystyczną. Wyniki badań wskazują na niestabilny rozwój demograficzny. Ograniczony rynek pracy na terenach przygranicznych przyczynia się do odpływu ludności w wieku produkcyjnym do metropolii Berlina. Napływ ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym na wiejskie tereny związany jest z atrakcyjniejszymi warunkami zamieszkania. W przeciwieństwie do Miirkisch-Oderland struktura wieku mieszkańców powiatu Sulęcin charakteryzuje się większym udziałem osób w wieku przedprodukcyjnym oraz mniejszym w wieku poprodukcyjnym. W strukturze użytkowania gruntów nadal widoczne są dawne granice wielkoobszarowych gospodarstw spółdzielczych. Wiodącą formą użytkowania gruntów ornych dużych gospodarstw jest dzierżawa, a własność prywatna stanowi zaledwie 10-20%. W Polsce natomiast w gospodarstwach małych udział własności to 80-90%.

Celem artykułu jest zbadanie zależności między poziomem rozwoju gospodarczego a poziomem kapitału ludzkiego na obszarach wiejskich woj. świętokrzyskiego. W pracy wykorzystano zaproponowaną przez autorkę [Kamińska 2011] typologię gmin ze względu na poziom kapitału ludzkiego. Analizą objęto wszystkie gminy wiejskie oraz część wiejską gmin miejsko-wiejskich woj. świętokrzyskiego łącznie 97 jednostek przestrzennych. Do zbadania poziomu rozwoju gospodarczego wykorzystano 13 mierników opisujących strukturę gospodarczą obszarów wiejskich (uwzględniając sektor rolniczy i pozarolniczy), rynek pracy i stopień zamożności jednostek samorządu terytorialnego. W badaniu nie stwierdzono silnej, statystycznej zależności między badanymi zjawiskami. Oznacza to, że kapitał ludzki nie gwarantuje ponadprzeciętnego wzrostu gospodarczego. Być może jest czynnikiem ułatwiającym wzrost, ale uaktywnia się dopiero wówczas, gdy istnieje pewien próg innych pozytywnych elementów (lokalizacja, środowisko przyrodnicze, infrastruktura).

Krajobraz to nie tylko środowisko otaczające ludzi, wpływające na jakość ich życia, ale także wspólny twór kultury i przyrody, porządkowanie którego jest nieodłączne od wiedzy o jego strukturze i rozwoju historycznym. Ubiegłe stulecie na Litwie charakteryzowało się szczególnie zmiennymi wydarzeniami historycznymi oraz reorganizacją, dlatego współczesny krajobraz jest wynikiem współdziałania wcześniejszych i dzisiejszych czynników z przyrodą. Artykuł zapoznaje z najważniejszymi cechami rolniczego krajobrazu Litwy, z wydarzeniami historycznymi, które miały na niego wpływ, a także przedstawia najnowsze tendencje zmian kształtujących jego strukturę przestrzenną.

Opierając się na materiałach statystycznych Banku Danych Regionalnych oraz wskaźnikach Ministerstwa Finansów, podjęto próbę oceny możliwości inwestycyjnej samorządów gminnych w latach 2007-2010. Dokonano analizy kilku wskaźników budżetowych i pozabudżetowych oceniających możliwości finansowe gmin w zakresie inwestycji. Starano się znaleźć odpowiedź na pytanie, jak spowolnienie gospodarcze wpływa na potencjał inwestycyjny samorządów gminnych w Polsce. Wyniki badań wskazują na dużą oporność gmin na negatywne tendencje makroekonomiczne i zachowanie niezmienionego tempa realizowanych inwestycji.

Praca jest próbą odpowiedzi na pytania: Czy można wykorzystać miarę entropii do określania ilości informacji na potrzeby analiz i planowania przestrzennego obszarów wiejskich? Czy badając entropię obszarów zabudowanych i określając ilość informacji, można przewidzieć kierunki osadnictwa wokół miast? W artykule opisano teoretyczne podejście Shannona do określania ilości informacji, a do przykładowej analizy wykorzystano dane o powierzchni zabudowanej gminy Stawiguda (woj. warmińsko-mazurskie).

Od roku 1990, gdy rozpoczęto realizację reform społecznych i ekonomicznych ukierunkowanych na gospodarkę rynkową, tereny wielskie na Litwie podlegają transformacjom wynikającym ze zmiany modelu rolniczego użytkowania. Działalność rolnicza skupia się na obszarach charakteryzujących się najdogodniejszymi warunkami socjalnymi i fizycznymi. Struktura agrarna określana mianem latifundium uformowała się w północnej i centralnej części Litwy. Proces przemiany modelu kolektywnego w model rolnictwa rodzinnego nastąpił szybciej w zachodniej i południowo-zachodniej Litwie niż w innych regionach kraju, w związku z aktywnym rozwojem średnich i dużych gospodarstw rodzinnych. Małe gospodarstwa rodzinne zdominowały rolnictwo kolektywne w regionach wschodnich, południowych i przybrzeżnych. Analiza struktury krajobrazu potwierdziła wyniki badań społeczno-geograficznych prowadzonych na obszarach wiejskich. W latach 1995-2009 obserwowano największy spadek powierzchni terenów wiejskich, a wzrost średniej wielkości parceli był najmniej widoczny na obszarach krajobrazu wzgórz morenowych (wschodnia Litwa) najmniej produktywnego, w porównaniu z pozostałymi dwoma badanymi typami krajobrazu obejmującymi równiny gliniaste środkowej i północnej Litwy.

Historia ogrodów wiejskich sięga XIII wieku, gdy bezrolni chłopi otrzymywali do samodzielnej uprawy zagony ziemi. Przez stulecia pełniły one przede wszystkim funkcje użytkowe, tzn. były ważnym źródłem wyżywienia rodzin. Pierwsze ogrody ozdobne zakładano przy dworach szlacheckich, rezydencjach magnackich i w dobrach kościelnych. Kwitnące rośliny w przedokiennych ogródkach zagród chłopskich pojawiły się dopiero po przeprowadzeniu uwłaszczenia. Wiejskie ogrody przydomowe zmieniały swoją formę, wielkość i funkcje tak w perspektywie czasowej, jak i regionalnie. W pracy przedstawiono wyniki badań prowadzonych w wybranych ogrodach wiejskich na terenie powiatów giżyckiego i węgorzewskiego. Przedmiotem analiz był sposób urządzenia przestrzeni przydomowej, w tym: różnorodność gatunkowa, sposób pielęgnacji zieleni, dobór elementów małej architektury, układ kompozycyjny i funkcjonalny, aspekt estetyczny i ekologiczny, tradycja miejsca. Odrębną kwestię stanowiła ocena wpływu zagospodarowania obiektu na tereny sąsiadujące i wizerunek wsi. Wśród współczesnych założeń obserwuje się mnogość funkcji, różnorodność gatunków i barw, mieszaninę stylów, unifikację ogrodu wiejskiego i miejskiego.

Celem artykułu jest określenie zależności pomiędzy poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich woj. mazowieckiego a stopniem wykorzystania nowoczesnych technologii. Województwo to cechuje różnorodność pod względem poziomu rozwoju obszarów wiejskich, ich typów funkcjonalnych, jak również typów rolnictwa. Przeprowadzono ponad 1400 ankiet wśród rolników z 20 wybranych celowo gmin zróżnicowanych pod względem położenia na tle struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa oraz pod względem typu rolnictwa. Grupa respondentów wykazała relatywnie niski ogólny poziom wykorzystania innowacji w produkcji rolniczej. Uzyskane wyniki poddano analizie regresji pomiędzy poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego danej gminy a wskaźnikami opisującymi poziom wykorzystania TIK. Rozwój wybranych gmin został skwantyfikowany wskaźnikiem Hellwiga, będącym miarą odległości od teoretycznego wzorca rozwojowego. Uwzględnia on trzy wymiary rozwoju: gospodarczy, demograficzno-społeczny i infrastrukturalny. Charakterystyki opisujące wykorzystanie TIK w rolnictwie można natomiast podzielić na cztery kategorie: wyposażenie infrastrukturalne, częstotliwość korzystania z TIK, zakres wykorzystania internetu w gospodarstwie domowym i zakres wykorzystania internetu w celach rolniczych. Wyniki zweryfikowano poprzez analizę regresji, w której zmienną objaśniającą była wartość wskaźnika Hellwiga w danej gminie, a zmienną objaśnianą wskaźnik poziomu wykorzystania TIK.

Rozwój jednostek samorządowych nie jest możliwy bez czterech podstawowych grup instrumentów strategicznych warunkujących odpowiednio ukształtowany ład przestrzenny, do których należą: dobra informacja, polityka, gospodarka przestrzenna oraz odpowiednio ukierunkowane gospodarowanie zasobami. Właściwa organizacja instrumentów: doboru, zapisu, przechowywania, udostępniania informacji terenowej, polityki przestrzennej, administracji i zarządzania zasobami przestrzennymi, jak również realizacja zaplanowanych działań przestrzennych z zakresu urządzania przestrzeni oraz ich wzajemne powiązania na zasadzie synergii warunkują porządek przestrzenny zgodny z zasadą zrównoważonego rozwoju. Narzędzia GIS odgrywają coraz większą rolę w gromadzeniu, przetwarzaniu oraz udostępnianiu informacji przestrzennej na potrzeby planowania przestrzennego. Artykuł prezentuje przykład zastosowania narzędzi GIS z wykorzystaniem wskaźników topograficznych, geometryczno-przestrzennej analizy wydzielonych podstawowych pól oceny przez zastosowanie technik geoprocessingu do badania uwarunkowań rozwoju decydujących o delimitacji obszarów na potrzeby planowania przestrzennego.

Streszczenie: Problematyka kształtowania przestrzeni publicznych, mimo iż stanowi przedmiot wielu opracowań, rzadko dotyczy bezpośrednio osiedli wiejskich. Tymczasem coraz częściej mówi się o potrzebie tworzenia i przekształcania miejsc wspólnych na wsi. Przestrzenie publiczne są jednocześnie polem konkretnych działań, m.in. w ramach programu "Odnowa Wsi". Niniejsza praca jest próbą zarysowania tego problemu, a jednocześnie prezentacją sposobu postępowania zmierzającego do prawidłowego kształtowania przestrzeni publicznych na wsi. Temat zaprezentowano na przykładzie trzech wsi gminy Uścimów, położonej na Polesiu Zachodnim. Szczegółowym analizom poddano funkcjonowanie społeczne zidentyfikowanych przestrzeni publicznych, stan ich zagospodarowania oraz walory krajobrazowe. Analizy te posłużyły do wskazania kierunków rozwoju wybranych przestrzeni publicznych jako wytycznych do dokumentów planistycznych, w których zagadnienie to, podobnie jak w większości gmin wiejskich w Polsce, zostało praktycznie pominięte.

Celem pracy była selekcja czynników wpływających na wartość nieruchomości niezabudowanych rolnych na obszarze gminy Mosina w latach 2004-2007 ze szczególnym uwzględnieniem walorów przyrodniczych i społeczno-gospodarczych. W pracy posłużono się danymi dotyczącymi transakcji kupna-sprzedaży nieruchomości niezabudowanych, pozyskanymi z Powiatowego Ośrodka Dokumentacji GeodezyjnoKartograficznej w Poznaniu. Zebrane dane zostały poddane analizie regresji wielorakiej. Przeprowadzone badania pozwoliły na wyodrębnienie atrybutów istotnie wpływających na wartość nieruchomości i określenie stopnia ich oddziaływania.