Streszczenie: Tematem pracy jest ocena struktury ekologicznej wybranych gmin wiejskich Kotliny Sandomierskiej w celu określenia roli parków wiejskich w krajobrazie rolniczym. Badania przeprowadzono w obrębie dziewięciu gmin wiejskich, zlokalizowanych wzdłuż Wisły. Badania terenowe obejmują rozpoznanie typów ekosystemów według ich stopnia naturalności, a także określenie struktury pokrycia w badanych gminach. Do opracowania wyników badań wykorzystano program CORINE Land Cover 2006 (CLC), a także badania terenowe. W strukturze ekologicznej gmin dominują ciągi ekologiczne II i III rzędu. Korytarze ekologiczne mają charakter dolinny i leśny.

W artykule przedstawiono planowane ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów i korzystania z zasobów wodnych na obszarze ochronnym zbiornika Świnna Poręba, które zostały zaproponowane w celu ochrony wód zbiornika przed degradacją. Przedstawiono wpływ ustanowienia obszaru ochronnego na dokumenty planowania przestrzennego w gminach położonych wokół zbiornika oraz możliwe skutki ekonomiczne utworzenia takiego obszaru. Dodatkową ochronę retencjonowanych wód zapewniają zapisy zawarte w Warunkach korzystania z wód regionu wodnego Górnej Wisły, które wprowadzają ograniczenia w korzystaniu z wód w skali regionu, w tym również zlewni Skawy. Wprowadzenie tych dwóch instrumentów zarządzania zasobami wodnymi – obszaru ochronnego i warunków korzystania z wód – powoduje, iż tworzona jest pełna ochrona przed nadmiernymi dopływami ładunków zanieczyszczeń do zbiornika.

Celem badań była ocena niezawodności usuwania azotu ogólnego w zbiorczej oczyszczalni ścieków przy zastosowaniu metody niezawodności Weibulla. Badania prowadzono w okresie od 1 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2012 roku w zbiorczej oczyszczalni ścieków, której wielkość wyrażona Równoważną Liczbą Mieszkańców (RLM) wynosiła 101200. W analizowanym okresie pobrano i poddano analizie fizyczno-chemicznej 73 próbki ścieków surowych i oczyszczonych. Na podstawie uzyskanych wyników badań stwierdzono wyższe od przeciętnych stężenia azotu ogólnego w ściekach surowych. Duża nierównomierność stężeń związków azotu w ściekach dopływających miała wpływ na niestabilność procesów nitryfikacji i denitryfikacji w sekwencyjnym reaktorze biologicznym. Stwierdzona niestabilność procesów biologicznych skutkowała tym, iż w 46% przypadków stężenie azotu ogólnego w ściekach oczyszczonych było wyższe od wartości dopuszczalnej określonej w pozwoleniu wodnoprawnym dla tego obiektu. W pracy zaproponowano kilka rozwiązań problemów związanych z funkcjonowaniem reaktora biologicznego, które w przyszłości powinny skutkować zwiększoną skutecznością eliminacji azotu ogólnego w analizowanej oczyszczalni ścieków.

W pracy przedstawiono wyniki badań zmian morfologicznych oraz składu granulometrycznego materiału dennego w ujściowym odcinku rzeki podgórskiej. Znaczna intensywność procesów kształtujących koryto rzeki Raby ma w tym miejscu kluczowe znaczenie dla zachowania ciągłości dynamicznej cieku i utrzymania stopnia jej naturalności, szczególnie wobec zagrożeń wynikających z jej gospodarczego wykorzystania oraz przeprowadzonych regulacji zarówno samej Raby, jak i rzeki Wisły. W terenie przeprowadzono obserwacje i pomiary przegłębień i wypłyceń, erozji bocznej oraz zróżnicowania form dennych i łach, których dynamika przeobrażeń świadczy o intensywnym transporcie rumowiska dennego na badanym odcinku. Badania polegały na analizie prób warstwowych metodą mrożenia wgłębnego i pomiarach ogólnych parametrów geodezyjnych odcinka ujściowego. Znaczna dynamika przepływów wezbraniowych spowodowała na badanym odcinku lokalne obniżenia dna, podniesienia na skutek nagromadzenia materiału oraz zmiany przebiegu linii nurtu, prowadzące nawet do przemieszczenia jej pomiędzy brzegami. Analiza składu granulometrycznego badanych próbek pozwoliła na określenie mechanizmów zmian wywołanych przejściem wezbrania, a także wyodrębnienie głównych procesów determinujących uwarstwienie, tworzenie się i przemieszczanie badanych form dennych. Określenie granicznych wartości sił oddziałujących na materiał piaszczysto-żwirowy umożliwiło podanie interpretacji mechanizmów przemieszczania się badanych form dennych. Obliczenia dowiodły, że wartości napełnienia granicznego początku ruchu w obszarze formy dennej wynosiły 15 cm, podczas gdy napełnienia w obszarze formy wyniosły od 10 cm do 23 cm, co wskazuje na wymiary formy jako czynnik wpływający na uruchomienie zarówno procesu transportu, jak i sedymentacji.

W pracy przedstawiono wyniki badań wpływu zbrojenia rozproszonego na wytrzymałość na ściskanie popiołu lotnego pochodzącego z Elektrowni „Skawina” w Skawinie stabilizowanego 3% dodatkiem wapna hydratyzowanego lub cementu portlandzkiego. Jako zbrojenie zastosowano paski folii o wymiarach 5 × 10, 10 × 10, 20 × 10 oraz 20 × 20 mm oraz syntetyczne mikrowłókna Fibrofor High Grade. Uzyskane wyniki pozwoliły stwierdzić, że wytrzymałość na ściskanie popiołu ze zbrojeniem włóknami Fibrofor High Grade była dwukrotnie większa niż w przypadku badań z paskami folii. Wytrzymałość na ściskanie popiołu lotnego z dodatkiem cementu portlandzkiego była wyraźnie wyższa niż przy dodatku wapna hydratyzowanego.

W pracy podjęto próbę określenia hierarchii elementów systemu koryta cieku, które są kształtowane przez roboty regulacyjne i konserwacyjne, decydujących o składzie jakościowym i ilościowym zbiorowisk makrofitów wodnych. Badania terenowe wykonano w korytach 29 małych i średnich cieków nizinnych Dolnego Śląska. Na ciekach tych wyznaczono 100 odcinków badawczych. Badania obejmowały pomiar i opis wybranych elementów złożonego systemu koryta cieku, takich jak: spadek podłużny, szerokość dna, głębokość koryta, nachylenie skarp oraz sposób ich umocnienia, substrat dna, liczba gatunków roślin wodnych oraz pokrycie dna przez rośliny. Do określenia hierarchii oddziaływania rozpatrywanych elementów systemu cieku na skład jakościowy i ilościowy zbiorowisk roślin wodnych wykorzystano teorię zbiorów przybliżonych. Jej zastosowanie pozwoliło na określenie kolejności oddziaływania: pojedynczych elementów rozpatrywanego systemu koryta cieku, par tych elementów, zespołów złożonych z trzech oraz z czterech elementów na liczbę gatunków roślin wodnych występujących w cieku oraz na stopień pokrycia przez nie dna.

Celem artykulu jest przedstawienie opracowanej metody ekstrakcji i oznaczania ilościowego nielegalnych używek i metabolitów, metamfetaminy, amfetaminy, kokainy i benzoylecogoniny w oczyszczalniach ścieków i wody oraz oceny skuteczności usuwania tychże w oczyszczalni ścieków w Central Wisconsin. Przedstawiona metoda wykorzystuje ekstrakcję do fazy stałej (SPE) HLB wyodrębniając substancje docelowe przez wysokosprawną chromatografię cieczową przy zastosowaniu spektrometrii masowej (HPLC / MS / MS). Wszystkie próbki ścieków pochodzą z rzeki Wisconsin. Wniosek główny pochodzące z przeprowadzonych badań to ten, że metoda przedstawiona pozwala na skuteczne oddzielenie, kwantyfikację i identyfikację amfetaminę, kokainę i benzoylecognine w ściekach i wodach powierzchniowych.

Istnieje wiele metod oceny erozyjności gleby poddanej działaniu wiatru. Niniejsza praca dotyczy analizy wykonanej za pomocą analizatora laserowego ANALYSETTE 22 (FRITSCH GmbH) w celu określenia rozkładu granulometrycznego cząstek glebowych wywiewanych przez wiatr (ulegających deflacji). Analizie poddano 10 próbek gleby uzyskanych na powierzchni erozyjnej o takiej samej długości (150–155 m), lecz przy różnej prędkości wiatru. Próbki gleby pobierano z głębokości do 2,5 cm, z płaskiej, gładkiej powierzchni bez roślinności i bez warstwy twardej skorupy ziemskiej, gdzie nie występował wpływ wiatrochronów czy innych barier. Przed analizą próbki odpowiednio przygotowywano. Przeprowadzono również doświadczenie przy użyciu urządzenia pozwalającego na scharakteryzowanie pionowego ruchu wywiewanych cząstek. Stwierdzono, że badane próbki nie różniły się wielkością cząstek ani udziałem poszczególnych frakcji rozmiarowych przy różnej średniej godzinowej prędkości wiatru. Zaobserwowano, że większość (58–70%) cząstek przemieszczających się w trybie saltacji (cząstki o średnicy 50–500 µm) porusza się pionowo do wysokości 26 cm nad powierzchnią gleby. Na większej wysokości, cząstki poruszające się w trybie zawieszenia (cząstki unoszące się w powietrzu; o średnicy < 100 µm) stanowiły do 90% cząstek próbki. Ten wynik sugeruje, że granica między tymi dwoma trybami pionowego ruchu wywiewanych cząstek znajduje się na poziomie około 25 cm nad powierzchnią gleby.

Przedstawione badania dotyczą różnorodności i struktury przestrzennej zieleni miejskiej. Mają one na celu porównanie dendroflory osiedla mieszkaniowego „Wschód” w Świdniku z innymi podobnymi zespołami urbanistycznymi, które były dotychczas przeanalizowane. Niniejsze badania miały charakter inwentaryzacyjny i służyły określeniu różnorodności gatunkowej rosnących tam drzew i krzewów, a także wskazaniu ich funkcji kompozycyjno-przestrzennej.

W artykule, w oparciu o charakterystyki fizykochemiczne: temperaturę, konduktywność, odczyn, stężenie tlenu rozpuszczonego i mętność wody (mierzone w 10 punktach), przedstawiono stopień przekształcenia środowiska wodnego zlewni Dzierżąznej. Na podstawie długookresowych charakterystyk (lata 2003–2013) obliczono średnie miesięczne i mediany roczne, a także wskaźniki sezonowości Markhama. Przeciętny odczyn wody i stężenie tlenu rozpuszczonego nie mają dużej zmienności przestrzennej ani czasowej (niski indeks sezonowości: IS = 2,6–13,0%), w przeciwieństwie do mętności i temperatury wody (wyższy indeks sezonowości: IS = 21,4–35,5%). Maksimum temperatury przypada na lipiec, a jej amplituda rośnie z biegiem rzek z uwagi na liczne zbiorniki wodne. Pora koncentracji pozostałych charakterystyk wypada pomiędzy początkiem kwietnia a połową maja. Maksymalne wartości konduktywności wody są obserwowane zimą w ściekach odpływających z autostrady A2 (do 21,3 mS ∙ cm^–1), tak samo jak w wodach Dzierżąznej i jej dopływu Ciosenki (360–480 μS ∙ cm^–1). Konduktywność wody ma także większą zmienność sezonową i przestrzenne zróżnicowanie w zlewni.

W publikacji przedstawiono główne aspekty obecności wybranych grup farmaceutyków w środowisku ze szczególnym uwzględnieniem leków cytostatycznych (przeciwnowotworowych). Zwrócono uwagę na prawdopodobne zagrożenie ekologiczne, źródła, obecność jakościową i ilościową oraz behawioralność cytostatyków. Na podstawie danych literaturowych przeprowadzono analizę wpływu parametrów fizykochemicznych cytostatyków na metody ich degradacji wraz z przeglądem zalecanych technologii unieszkodliwiania i usuwania. Wysokie usunięcie stwierdza się w wyniku fotoutleniania, natomiast najwyższą efektywność umożliwiają reakcje elektrolityczne i chemiczne. Jednak uzyskanie całkowitej eliminacji oraz unieczynnienia wymuszają stosowanie metod hybrydowych.

W artykule zwrócono uwagę na konsekwencje niekontrolowanego poboru żwiru i otoczaków z dna potoków górskich. W wyniku rabunkowej eksploatacji koryt rzecznych ulega zniszczeniu naturalne obrukowanie dna chroniące ciek przed nadmierną degradacją, ulegają zniszczeniu i podmyciu budowle wodne oraz budowle regulacyjne i chroniące przed powodzią, a także podpory mostowe. ponadto ulegają eliminacji organizmy żywe wskutek usunięcia naturalnych miejsc bytowania makrofauny bezkręgowej.

Aleje przydrożne są ważnym, kulturowym elementem krajobrazu Polski. Utworzone z długowiecznych gatunków drzew często pozostają świadkami dawnych wydarzeń i zachwycają monumentalnym wyglądem. W artykule przedstawiono rys historyczny i inwentaryzację alei dębowej w miejscowości Ulucz, w gminie Dydnia.

Niniejsza praca omawia istotny problem związany z klasyfikacją i właściwym zdefiniowaniem wielkości pompowni melioracyjnych. Podstawowa definicja wielkości jest bardzo szeroka, zatem ze względu na liczbę objaśniających ją parametrów wymaga precyzyjnego uściślenia. W dotychczasowych ocenach rozmiarów pompowni melioracyjnych posługiwano się na ogół wrażeniami osobistymi opartymi na subiektywnym odczuciu, które z kolei jest oparte na nieznanej liczbie parametrów. Pojawiające się przy tym trudności z określeniem przynależności obiektów do danej grupy wielkości wynikały głównie z luk informacyjnych dotyczących właściwej granicy podziału pomiędzy poszczególnymi grupami. W niniejszej pracy, do klasyfikacji i podziału pompowni według ich wielkości zastosowano takie ich parametry jak: moc nominalna pompowni P w kW, wydajność całkowita Q w m³ · s oraz zasięg oddziaływania pompowni Fp w ha, dla 270 losowo wybranych obiektów melioracyjnych w Polsce. Do rozwiązania problemu wykorzystano jedną z wielokryterialnych metod podejmowania decyzji (MCDM), opartą na mechanizmach logiki rozmytej, noszącą nazwę metody obiektów charakterystycznych (COMET).

W artykule opisano wpływ stosowanych technologii obróbki gnojowicy na wielkość emisji metanu po aplikacji doglebowej. Do badań użyto gnojowicy świńskiej i bydlęcej, poddanej następującym technologiom: dodatek PRP, dodatek Efektywnych Mikroorganizmów, poddanie napowietrzaniu, ozonowaniu oraz fermentacji metanowej. Do badań użyto również gnojowicy bez żadnej obróbki podczas przechowywania (grupa kontrolna). Przygotowane próbki gnojowicy aplikowano do gleby brunatnej, która występuje na przeważającej powierzchni województwa wielkopolskiego. Skład emitowanego gazu po aplikacji doglebowej gnojowicy zbadano na chromatografie gazowym. Wykazano, że najskuteczniejszą metodą obróbki gnojowicy była aeracja, zarówno dla gnojowicy świńskiej, jak i bydlęcej. Zauważa się, iż gnojowica świńska wykazała wyższy potencjał biogazowy, aniżeli gnojowica bydlęca. Wskazuje się również na konieczność przechowywania przefermentowanej gnojowicy w komorach zamkniętych i nie aplikowanie jej bezpośrednio po procesie fermentacji, w celu ograniczenia emisji metanu. Spośród badanych technologii najmniejszą efektywnością w odniesieniu do gnojowicy okazały się Efektywne Mikroorganizmy.

Celem artykułu jest przedstawienie uwzględniającej socjohydrologiczne aspekty analizy zagrożenia powodziowego. Przedstawiono model pozwalający na dynamiczną symulację interakcji między zagrożeniem powodziowym a zachowaniem człowieka, uwzględniający dodatkowo sprzężenia zwrotne. Model ten zawiera cztery komponenty: ekonomiczny, polityczny, technologiczny i społeczny. Wydaje się, że koncepcja socjohydrologii wychodzi naprzeciw aktualnym potrzebom związanym z racjonalnym gospodarowaniem wodą w zlewniach. Socjohydrologia może być wykorzystana do wyjaśniania występujących zależności między człowiekiem a środowiskiem przyrodniczym, głównie wodnym.

W pracy przedstawiono wybrane problemy gospodarki wodnej zbiornika wodnego Młyny zlokalizowanego w km 6+968 rzeki Julianpolki, w gminie Rudniki, w województwie opolskim. Po przeprowadzeniu oceny stanu użytkowania zbiornika Młyny w aspekcie założonych dla niego funkcji: rolniczej (wykorzystanie wody do nawodnień rolniczych), hodowli ryb i rekreacyjnej, do głównych problemów gospodarki wodnej w jego zlewni zaliczono jakość wody (przeprowadzone badania wykazały, że zanieczyszczenie wód dopływających do zbiornika jest duże) oraz niewłaściwe użytkowanie zlewni bezpośredniej zbiornika. W pracy podano propozycje zmian w użytkowaniu na obszarze zlewni analizowanego zbiornika, m.in.: wprowadzenie stref ochronnych w pasie wokół zbiornika, założenie przekrojów wodowskazowych na dopływach do zbiornika, zainstalowanie urządzeń pomiarowych, w tym wodowskazów. Przeprowadzone badania dostarczają ważnych informacji na temat zarówno stanu użytkowania zbiornika Młyny, jak i czystości jego wód. Przyczyni się to do podejmowania właściwych decyzji gospodarczych związanych z użytkowaniem wód retencjonowanych w zbiorniku.

W pracy przedstawiono analizę wyników badań hydrochemicznych, którymi objęto źródła występujące na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. W terenie zinwentaryzowano 19 źródeł, w tym 10 w Dolinie Sąspowskiej i 9 w Dolinie Prądnika. Wszystkie źródła w Dolinie Sąspowskiej posiadają naturalne misy, natomiast w Dolinie Prądnika misy 7 źródeł zostały częściowo lub całkowicie zabudowane przez człowieka. Podczas prac terenowych zmierzono wydajność źródeł oraz temperaturę wody, pH, przewodność elektrolityczną i potencjał redoks, a w laboratorium oznaczono stężenia kilkunastu jonów, w tym makroi mikroelementów oraz związków biogennych. Na podstawie badań stwierdzono, że w OPN dominują źródła o wydajność od 1 do 10 dm³ · s^–1. Ze źródeł wypływa woda prosta dwujonowa wodorowęglanowo-wapniowa, o odczynie słabo zasadowym. Na podstawie klasyfikacji badanych elementów fizykochemicznych zaliczono je do klasy II, czyli wód o dobrej jakości. W wodzie wszystkich źródeł stwierdzono podwyższone stężenie wodorowęglanów, wapnia oraz azotanów, co jest prawdopodobnie wynikiem naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i nie wskazuje na wpływ działalności człowieka, albo jest to wpływ bardzo słaby.