Praca ma charakter przeglądu polskiego piśmiennictwa na temat przydatności niektórych roślin uprawy polowej do produkcji energii odnawialnej w formie biokomponentu paliwowego (estrów wyższych kwasów tłuszczowych oleju rzepakowego, bioetanolu) –cz. I. oraz biomasy jako paliwa stałego – cz. II. Biokomponenty do paliw płynnych mogą być pozyskiwane z nasion rzepaku ozimego i z nadwyżek ziarna zbóż oraz bulw ziemniaka wysokoskrobiowego. Dla zapewnienia dostaw surowca w ciągu najbliższych 5-6 lat należy ustabilizować powierzchnię zasiewów roślin energetycznych na poziomie 440-475 tys. ha rzepaku oraz 470 tys. ha żyta lub 140 tys. ha kukurydzy albo 150 tys. ha ziemniaka wysokoskrobiowego. Zwiększone – w dalszej perspektywie – zapotrzebowanie na te surowce może być także zaspokojone produkcją krajową. Z względów agrotechnicznych za najważniejsze dla zwiększenia wydajności surowców (rzepaku, zbóż, ziemniaka) z 1 ha uznaje się podniesienie efektywności plonotwórczych i plonochronnych czynników technologii produkcji. W literaturze nie znaleziono oceny efektywności przetwarzania surowców „na” biokomponenty, głównie z powodu braku określenia poziomu ulgi w akcyzie.

Biomasę do bezpośredniego spalania może zapewnić wierzba krzewiasta, użytkowana w cyklach corocznych lub 2-3-letnich, a uzupełniająco niektóre introdukowane gatunki wieloletnie o fotosyntezie C₄, takie jak miskant cukrowy i spartina preriowa, w mniejszym zakresie miskant olbrzymi i ślazowiec pensylwański. Wyniki badań nad innymi gatunkami, które również omówiono, nie upoważniają do formułowania zaleceń w tym względzie. Badania nad technologiami produkcji biomasy, szczególnie paliw stałych, a przede wszystkim jej przetwarzania są słabo zaawansowane. Dostępna literatura konstatuje potencjalną przydatność surowców do produkcji bioenergii bez rachunku ekonomiczno-energetycznego przedsięwzięcia.

Odłogowanie i zmiany w użytkowaniu gruntów rolnych na ogół związane są z brakiem opłacalności produkcji rolniczej, urbanizacją obszarów wiejskich lub z utratą wartości produkcyjnej gleby. Program odłogowania części gruntów uprawnych (Set-Aside Land Option), wprowadzony w krajach Unii Europejskiej pod koniec lat 80. w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (Common Agricultural Policy – CAP), wynikał z nadwyżek produkcji rolniczej. Jego głównym celem było wyrównanie cen na światowym rynku żywności. W Polsce odłogowanie gruntów związane jest głównie ze spadkiem opłacalności produkcji. Pod koniec lat 90. powierzchnia gruntów rolnych wyłączonych z produkcji wynosiła ponad 2 mln ha. W pracy przedstawiono główne zagadnienia badawcze dotyczące tej problematyki. Wyniki badań przeprowadzonych w ostatnich latach na terenie Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych potwierdzają pozytywne oddziaływanie odłogowania pól uprawnych na środowisko glebowe, wody powierzchniowe, bogactwo gatunkowe roślin i zwierząt oraz procesy fizyko-chemiczne zachodzące w obrębie agroekosystemów.

Sposób zagospodarowania wpływa istotnie na właściwości próchnicy gleb. W pracy określono właściwości substancji humusowych pochodzące z gleby o dwu systemach gospodarowania. Doświadczenie polowe założono na Słowacji w 1990 r. na glebie płowej (Orthic Luvisols). Wyższą zawartością węgla organicznego (C_T) w warstwie powierzchniowej charakteryzowała się gleba, na której stosowano ekologiczny system gospodarowania (13,1 g·kg^-1) z wykorzystaniem tylko nawozów organicznych w porównaniu z nawożeniem zintegrowanym – organiczno-mineralnym (12,5 g·kg^-1). Jakość próchnicy (stosunek kwasów huminowych do fulwowych – HA : FA) była zbliżona w obu systemach gospodarowania. Dla wyseparowanych kwasów huminowych przeprowadzono analizy: składu pierwiastkowego, właściwości termicznego rozkładu oraz wykonano widma w zakresie UV-VIS. Kwasy huminowe ekstrahowane z gleby, na której stosowano ekologiczny system gospodarowania, w porównaniu z kwasami huminowymi gleby o zintegrowanym systemie zagospodarowania, charakteryzowały się niższą wartością stosunku H : C i wyższym stopniem utlenienia wewnętrznego. Kwasy huminowe pochodzące z gleby systemu ekologicznego charakteryzują się wyższą aromatycznością, większym stopniem humifikacji oraz lepszą jakością w porównaniu z kwasami huminowymi gleby o zintegrowanym systemie gospodarowania. O wyższej aromatyczności kwasów huminowych gleby użytkowanej w systemie ekologicznym świadczą również otrzymane dla tych kwasów niskie wartości stosunków absorbancji (A_2/4 A_2/6 i A_4/6) w porównaniu z pozostałymi analizowanymi kwasami huminowymi. Otrzymany na podstawie analizy termograwimetrycznej niski stopień alifatyczności kwasów huminowych gleby o ekologicznym gospodarowaniu w porównaniu z systemem zintegrowanym koreluje z otrzymanymi wynikami spektrometrycznymi i analizą składu pierwiastkowego, a tym samym wskazuje na wysoką jakość kwasów huminowych.

W pracy przedstawiono reakcję chwastów na uproszczenia w uprawie roli oraz charakter zmian zachodzących w ich zbiorowisku. Opracowanie oparto na rezultatach ścisłych badań polowych wykonanych w latach 1997/98-1999/2000, których czynnikami były różne sposoby uprawy roli (tradycyjny (A) i trzy uproszczone: B) ograniczony do talerzowania, C) do kultywatorowania, D) ograniczony do siewu bezpośredniego) oraz dwa sposoby ochrony przed chwastami (tylko bronowanie broną zębową lub bronowanie + herbicydy), stosowane w pszenicy ozimej uprawianej w trzyletniej monokulturze. W ocenie zbiorowisk posługiwano się następującymi wskaźnikami: obfitości flory segetalnej (Ra), ogólnej bioróżnorodności (Shannona H’) i dominacji (C). Zbiorowiska chwastów nie ulegały istotnej modyfikacji pod wpływem metod uprawy roli, ale różnicowały się w zależności od sposobu odchwaszczania oraz lat badań. W miarę upływu czasu w warunkach każdego sposobu uprawy wzrastał w nich wskaźnik dominacji i obniżał się wskaźnik ogólnej różnorodności. Trzon zachwaszczenia łanu pszenicy ozimej tworzyło tylko 6-7 gatunków chwastów, które stanowiły ponad 4/5 wartości wskaźnika obfitości (Ra); najważniejszym dominantem była miotła zbożowa (Apera spica-venti).

W pracy analizowano zależność pomiędzy stosowaniem zabiegu skracania źdźbeł zbóż preparatem Flordimex T 330 SL a zachwaszczeniem, przy różnych poziomach nawożenia azotowego. Niezależnie od poziomu nawożenia azotowego wpływ retardacji na wschody i rozwój chwastów był słaby. Większość gatunków nie reagowała na ten zabieg. Jedynie na obiektach, gdzie zastosowano retardant, osiąganie fazy pełni wegetacji przez Chenopodium album i dojrzewanie Apera spica-venti przebiegało intensywniej.

Badania przeprowadzono w RSD Zawady w latach 1999-2002. Doświadczenie polowe przeprowadzono metodą łanową bezpowtórzeniową. Na poszczególnych obiektach zarówno w przypadku pszenżyta ozimego, jak i jarego stosowano zróżnicowaną uprawę pożniwną: 1) podorywkę (12 cm), 2) kultywatorowanie, 3) talerzowanie, 4) bez uprawy (Roundup 360 SL), 5) bez uprawy, 6) orkę (20 cm), 7) talerzowanie. Na pierwszych pięciu obiektach wykonywano orkę siewną (pszenżyto ozime) lub orkę przedzimową (pszenżyto jare). W uprawie obu form pszenżyta (ozimego i jarego) tylko zupełne zrezygnowanie z wykonywania orki skutkowało istotnym, ponad 30% spadkiem plonu ziarna. Uproszczenia uprawowe powodowały na ogół wzrost zachwaszczenia. Istotny wzrost świeżej i suchej masy chwastów obserwowano jednak tylko na obiektach ze skrajnymi uproszczeniami. Zaobserwowano wyraźnie niższe plonowanie na obiektach o najwyższym zachwaszczeniu, szczególnie pszenżyta jarego.

Celem badań było określenie wpływu gęstości wysiewu (500, 670, 750 ziarn·m^-2) oraz stosowania dwóch herbicydów (Arelon 75 WP, Puma Super 069 EW) i bronowania na plonowanie oraz jakość ziarna pszenżyta jarego. Wysokość plonu ziarna nie zależała od gęstości wysiewu i bronowania oraz herbicydów zastosowanych do niszczenia chwastów. Plon i poziom białka ogółem w ziarnie wzrastał wraz z gęstością wysiewu, natomiast zawartość skrobi ulegała obniżeniu dopiero przy najwyższej gęstości (750 ziarn·m^-2). Zalecana dawka Arelonu 75 WP i Pumy Super 069 EW powodowała wzrost zawartości białka ogółem oraz obniżenie poziomu skrobi w ziarnie. Stwierdzono też, że połowa zalecanej dawki Arelonu 75 WP w połączeniu z bronowaniem również wpływała na obniżenie zawartości skrobi. Zwiększanie gęstości wysiewu, chociaż nie powoduje istotnego wzrostu plonu ziarna, jest korzystne, ponieważ wpływa na wzrost zawartości białka w ziarnie, a tym samym jego plonu. Zalecane dawki herbicydów Arelon 75 PW i Puma Super 096 EW można stosować do niszczenia chwastów w uprawach pszenżyta jarego bez obniżenia wielkości plonu ziarna i białka. Zmniejszenie zalecanych dawek badanych herbicydów o połowę, z jednoczesnym bronowaniem także nie powoduje istotnych zmian w plonowaniu i jakości ziarna. Badane herbicydy można zamiennie stosować do niszczenia chwastów w uprawach pszenżyta jarego.

Celem badań było określenie wpływu trzech sposobów uprawy roli: tradycyjnego, uproszczonego i siewu bezpośredniego na tle zróżnicowanego nawożenia organicznego, które stanowił: międzyplon ścierniskowy, słoma i ściernisko (obiekt kontrolny) oraz trzech dawek nawożenia azotem (0, 50 i 100 kg·ha^-1) na plonowanie jęczmienia jarego. Jęczmień jary plonował na wyższym poziomie w uprawie tradycyjnej aniżeli w uprawie uproszczonej i siewie bezpośrednim. Najwyższy plon ziarna jęczmienia jarego uzyskano po międzyplonie ścierniskowym z udziałem rośliny strączkowej, natomiast pozostawienie słomy powodowało istotne obniżenie plonu ziarna we wszystkich systemach uprawy roli. Jęczmień jary uprawiany bez nawożenia azotem w stanowisku po międzyplonie ścierniskowym plonował na wyższym poziomie aniżeli po ściernisku lub słomie po nawożeniu dawką 50 kg N·ha^-1. Wprowadzenie do uprawy międzyplonu ścierniskowego z udziałem rośliny strączkowej pozwala uzyskiwać wysokie plony roślin następczych przy stosowaniu małych dawek azotu oraz ograniczać ujemną reakcję roślin na uproszczone systemy uprawy roli.

W pracy przedstawiono wyniki badań nad zdrowotnością jęczmienia ozimego uprawianego w dwóch doświadczeniach z rosnącymi dawkami nawożenia azotem. Na liściach w największym nasileniu wystąpił mączniak prawdziwy zbóż i traw (Erysiphe graminis), a na podstawie źdźbła zgorzel podstawy źdźbła (kompleks grzybów). Najsilniejszy rozwój chorób w obu doświadczeniach zaobserwowano przy zastosowaniu najwyższej dawki azotu, a najsłabszy przy braku nawożenia azotem. Wykazano, że ochrona jęczmienia preparatem Tilt 250 EC ograniczała porażenie roślin przez patogeny liści (Erysiphe graminis, Rhynchosporium secalis, Helminthosporium teres). Na zdrowotność roślin wpływały również sposoby nawożenia. Przy łącznym stosowaniu nawożenia mineralnego z obornikiem występowało wyższe porażenie roślin niż przy stosowaniu samego nawożenia mineralnego (szczególnie dotyczyło to Erysiphe graminis, Helminthosporium teres, Pseudocercosporella herpotrichoides).

Badania prowadzono w latach 1996-2001 w warunkach gleb lessowych środkowej Lubelszczyzny. Eksperyment założono metodą bloków losowanych w trzech powtórzeniach. Zachwaszczenie jęczmienia jarego określano przed zbiorem rośliny metodą botaniczno-wagową. Dowiedziono, że siedmioletnia monokultura jęczmienia jarego istotnie zwiększała liczbę i powietrznie suchą masę chwastów w stosunku do płodozmianu. Odmiany jęczmienia nie miały wpływu na zróżnicowanie zachwaszczenia. Na poletkach występowały głównie gatunki krótkotrwałe, występujące w IV i V stopniu stałości fitosocjologicznej. Monokulturowa uprawa jęczmienia jarego powodowała zwiększone występowanie większości gatunków chwastów, a zwłaszcza Matricaria maritima ssp. inodora, Echinochloa crus-galli, Stellaria media, Viola arvensis, Chenopodium album, Chamomilla recutita, Galinsoga parviflora, Galeopsis tetrahit i Agropyron repens.

W latach 1996-1998 w RSD Lipnik koło Stargardu Szczecińskiego wykonano doświadczenie polowe i laboratoryjne na glebie lekkiej, klasy bonitacyjnej IV b w celu oceny reakcji jęczmienia browarnego i pastewnego na deszczowanie i nawożenie. Deszczowanie i wysokie dawki nawozów mineralnych spowodowały znaczne zwiększenie procesów fotosyntezy w liściach jęczmienia; asymilacja dwutlenku węgla wzrosła średnio o około 50%, a transpiracja o około 30%. Zdecydowanie korzystny był też wpływ nawadniania i nawożenia na aktywność reduktazy azotanowej. Wzmożona aktywność procesów fizjologicznych spowodowała bujny wzrost jęczmienia, który wytworzył wyższe i grubsze źdźbła, liście o większej powierzchni, a także większe kłosy. Jęczmień pastewny lepiej reagował na deszczowanie niż browarny ze względu na zastosowane wyższe dawki NPK, a współdziałanie obu czynników agrotechnicznych było wyraźne.⁸

Z porównania plonów jęczmienia jarego browarnego i pastewnego wynika, że odmiany pastewne bardziej reagują na nawożenie i deszczowanie, dając plony nieco wyższe niż browarne. Uproszczona analiza ekonomiczna wykazała opłacalność stosowania dużych dawek nawozu mineralnego, natomiast deszczowanie było nieopłacalne, nawet jeśli stosowano je łącznie z najwyższą dawką NPK. Jest to niewątpliwie efekt nieprawidłowych relacji cen ziarna i środków produkcji. Deszczowanie i nawożenie mineralne miały wyraźny korzystny wpływ na jakość ziarna jęczmienia browarnego i pastewnego. Ziarno jęczmienia browarnego, deszczowanego i obficie nawożonego, spełniało wymogi przydatności przemysłowej. Również ziarno jęczmienia pastewnego, deszczowanego i nawożonego potrójną dawką NPK, charakteryzowało się dobrą jakością paszową.

W pracy przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w latach 1998-2001 w Stacji Badawczej w Mochełku na glebie kompleksu żytniego dobrego, w ogniwie zmianowania jęczmień jary – pszenica ozima. Badano wpływ uprawy wsiewek międzyplonu na plonowanie jęczmienia jarego (rośliny ochronnej) i pszenicy ozimej (rośliny następczej) oraz na produkcyjność ogniwa zboże jare – zboże ozime. Określono także plony zielonej masy wsiewek i ich oddziaływanie na zboża w zależności od ilości i rozkładu opadów. Plonowanie wsiewek, zwłaszcza roślin bobowatych, było silnie zróżnicowane w latach badań. Stwierdzono, że największy plon zielonej masy zarówno w momencie zbioru jęczmienia jarego, jak i w odroście pożniwnym wydawały na ogół cykoria oraz życica wielokwiatowa. Wsiewki koniczyny białej i seradeli, mimo mniejszych plonów, zwiększyły o 1,5-4,1%, a wsiewki cykorii i życicy wielokwiatowej zmniejszyły o 5,3-8,7% produkcyjność ogniwa jęczmień jary – pszenica ozima.

Celem badań przeprowadzonych w latach 1999-2002 na glebie kompleksu żytniego dobrego było określenie wpływu nawożenia słomą, uprawy międzyplonów ścierniskowych i sposobu umieszczenia biomasy roślinnej w glebie przez zróżnicowaną uprawę roli na niektóre właściwości warstwy ornej w ogniwie zmianowania pszenica ozima – jęczmień jary. Nawożenie słomą spowodowało zmniejszenie zawartości azotu mineralnego w glebie jesienią. Pod wpływem spłycenia pożniwnej i rezygnacji z przedzimowej uprawy roli zmniejszyła się wilgotność, wzrosła zwięzłość gleby i zwiększyło się zachwaszczenie rośliny następczej. Uprawa międzyplonów ograniczała na ogół zachwaszczenie i ilość azotu mineralnego w glebie, ale zwłaszcza przy niedoborze opadów może zwiększać zwięzłość gleby i zmniejszać jej wilgotność. Możliwość uprawy żyta ozimego w międzyplonie ścierniskowym, w warunkach rezygnacji z przedzimowej uprawy roli, jest ograniczona, prowadzi bowiem wiosną do niekorzystnych zmian właściwości warstwy ornej gleby.

W latach 1990-2000 w doświadczeniu na glebie średniej badano reakcję mieszanki jęczmienia jarego i owsa (po 50% udziału) oraz ich jednogatunkowych zasiewów na umiejscowienie w różnych stanowiskach czteropolowych płodozmianów (z 25, 50 i 75% udziałem zbóż). Zboża powracały na to samo pole po trzech latach (w następstwie po ziemniaku), jednym roku (po ziemniaku i grochu siewnym), raz oraz dwukrotnie po sobie. Jako kryteria oceny przyjęto: wydajność jednostkową ziarna i jej zmienność w latach oraz wybrane elementy struktury plonu. W ciągu 11 lat badań mieszanka plonowała istotnie wyżej i wierniej aniżeli jęczmień jary i owies w uprawach jednogatunkowych. Siew mieszany okazał się ponadto czynnikiem łagodzącym skutki nadmiernego wysycenia zmianowań zbożami. Udowodniono między innymi, że powrót mieszanki na to samo stanowisko po rocznej przerwie nie doprowadził do istotnego spadku jej wydajności, zaś następstwo po sobie obniżało ją w mniejszym stopniu niż u jęczmienia jarego i owsa. Łan mieszany charakteryzował się większą zwartością niż zasiewy jednogatunkowe, a w jego strukturze dominował jęczmień. U obu komponentów łączna uprawa wpłynęła dodatnio na długość źdźbła i dorodność ziarna, a u jęczmienia również na długość kłosa.

W doświadczeniu przeprowadzonym na glebie średniej w latach 1998-2000 oznaczano resztki pożniwne jęczmienia jarego i owsa, które uprawiano w 2-składnikowej mieszance i siewach jednogatunkowych. Masę resztek, ich strukturę i skład chemiczny określano po różnych przedplonach w płodozmianach z narastającym udziałem zbóż. W badaniach uwzględniano korzenie zgromadzone w 30-cm warstwie gleby oraz ścierń. Wykazano, że pod względem wielkości pozostawionej masy organicznej i zawartości w niej makroelementów resztki mieszanki prezentowały wartość pośrednią między najwydajniejszym w tym względzie owsem i najmniej efektywnym jęczmieniem. Zarówno w uprawie mieszanej, jak i jednogatunkowej obydwu zbóż stanowiska w płodozmianach nie różnicowały istotnie nagromadzonych w resztkach składników pokarmowych. Najwyższą wartością nawozową odznaczały się resztki mieszanki wysiewanej po ziemniaku, a najniższą – po grochu siewnym oraz w następstwie jej po sobie. Zwiększający się udział w płodozmianie jęczmienia jarego i owsa do 50 i 75% skutkował zubożeniem resztek zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym.

Celem badań było porównanie plonowania oraz efektywności ekonomicznej siewów czystych i mieszanek. Jednoczynnikowe doświadczenie polowe przeprowadzone w latach 1996-2002 w Górskiej Stacji Doświadczalnej w Czyrnej koło Krynicy (Beskid Niski). Porównywano siewy czyste (4 gatunki) i 5 mieszanek. W siewach czystych i w mieszankach uprawiano owies oplewiony ‘Dukat’, pszenżyto jare ‘Migo’, jęczmień jary ‘Rodos’ oraz wykę jarą ‘Kwarta’. W wyniku badań stwierdzono, że spośród siewów czystych i mieszanych największy średni plon ziarna wydała mieszanka jęczmienia jarego z pszenżytem jarym. Korzystniejsze warunki dla plonowania pszenżyta jarego w mieszankach stwarzało partnerstwo jęczmienia jarego aniżeli owsa. Dla jęczmienia jarego korzystniejsze w mieszankach było sąsiedztwo owsa niż pszenżyta jarego, zaś wyka jara była korzystniejszym partnerem dla owsa niż jęczmień jary oraz pszenżyto jare. Najbardziej efektywny ekonomicznie był siew czysty jęczmienia jarego. Wartości współczynnika efektywności ekonomicznej wyliczone dla pozostałych siewów czystych i mieszanych były mniejsze i przedstawiały się następująco (w kolejności malejącej): mieszanka jęczmienia jarego z pszenżytem jarym, siew czysty pszenżyta jarego, mieszanka owsa z jęczmieniem jarym.

Wyniki badań oparto na doświadczeniu polowym przeprowadzonym w latach 1995-1997. Zależności plonowania ziemniaka od zachwaszczenia badano za pomocą współczynników korelacji i analizy regresji. Stwierdzono występowanie wysokiej ujemnej współzależności pomiędzy liczbą i powietrznie suchą masą chwastów a plonem ogólnym, frakcji handlowej bulw, masą 1 bulwy, masą bulw pod 1 rośliną i wysokością roślin ziemniaka. Zależność ta miała charakter prostoliniowy. Dla praktyki rolniczej zaleca się odchwaszczanie mechaniczno-chemiczne z dwukrotnym użyciem herbicydów (przed wschodami i po nich) oraz mechaniczno-chemiczne z zastosowaniem mieszanki herbicydów przed wschodami ziemniaka.

Przeprowadzono dwa doświadczenia szklarniowe, w których badano reakcję dwóch odmian koniczyny białej (‘Dara’, ‘Rawo’) na stres wodny. W doświadczeniu pierwszym wazony wypełniono glebą mineralną, w drugim zaś organiczną. Wilgotność gleby mineralnej utrzymywano na poziomie 35 i 70% ppw, organicznej natomiast na poziomie 40 i 80% ppw. W okresie wegetacji mierzono intensywność fotosyntezy za pomocą urządzenia do pomiaru parametrów wymiany gazowej Li-Cor 6400 oraz indeks zieloności liści za pomocą chlorofilometru SPAD-502. Rośliny ścinano trzykrotnie. W uzyskanej biomasie wykonano analizy chemiczne. Wyniki badań wykazały, iż stres wodny w istotny sposób ograniczał intensywność fotosyntezy i plonowanie roślin oraz zwiększał poziom chlorofilu w liściach koniczyny białej. Spośród testowanych odmian większą wydajność fotosyntezy wykazywała odmiana Dara, natomiast zasobniejsze w chlorofil były liście odmiany Rawo. Stwierdzono istotną dodatnią korelację pomiędzy intensywnością fotosyntezy a plonem suchej masy i ujemną korelację pomiędzy indeksem zieloności liści SPAD a intensywnością fotosyntezy. Typ gleby, na której uprawiano koniczynę białą wpływał na intensywność fotosyntezy, plonowanie i skład chemiczny roślin, nie miał natomiast wpływu na zawartość chlorofilu, wyrażoną jako indeks zieloności liści SPAD.

Celem pracy była ocena zimotrwałości Lolium perenne L. w runi pastwiskowej i łąkowej na glebie torfowo-murszowej. Badania przeprowadzono w latach 1996-2000 w dwóch równoległych doświadczeniach. Badaniami objęto pięć polskich odmian, jeden polski ród oraz trzy holenderskie odmiany Lolium perenne L. w 11 mieszankach. Odmiany Lolium perenne L. stanowiły w testowanych mieszankach 35%, pozostałą część (65%): Dactylis glomerata L., Phleum pratense L. i Trifolium repens L. oraz dodatkowo w mieszankach łąkowych – Trifolium pratense L. Skład gatunkowy runi określano na podstawie analizy botaniczno-wagowej. Zimotrwałość Lolium perenne była ograniczana przez niekorzystne warunki termiczne podczas zim, zwłaszcza w warunkach użytkowania kośnego, jednak w trakcie sezonu wegetacyjnego następowała szybka regeneracja. Średni udział Lolium perenne L. w runi pastwiskowej wahał się w granicach 45,6-57,8%, a w runi łąkowej – 24,2-45%. Uzyskane wyniki potwierdzają dużą przydatność pastwiskową większości badanych odmian życicy trwałej na gleby torfowo-murszowe Polski wschodniej i niektórych odmian także na użytkowanie kośne.

W pracy przedstawiono wyniki trzyletnich badań (1999-2001) nad wpływem zróżnicowanej ochrony na plonowanie rzepaku jarego odmiany ustalonej Star i mieszańcowej Margo. W całym okresie badań najwyższy plon uzyskano po zastosowaniu pełnej ochrony chemicznej (Butisan 400 SC + Decis 2,5 EC + Ronilan 500 SC). Szeregując czynniki biotyczne od najbardziej do najmniej obniżających plon nasion stwierdzono następującą kolejność: szkodniki, chwasty, choroby. Związane to było z silną redukcją organów generatywnych głównie przez słodyszka rzepakowego (Meligethes aeneus F.), objawiającą się zmniejszeniem liczby łuszczyn na pędzie głównym i liczby nasion w łuszczynie. Przeprowadzona analiza regresji dowiodła, że plon nasion determinowany był przede wszystkim liczbą łuszczyn na pędzie głównym oraz na pędach bocznych.

Spojrzenie na chwasty jako element przyczyniający się do zwiększenia bioróżnorodności w agrocenozach skłoniło do podjęcia badań, których celem było określenie wpływu wybranych czynników agrotechnicznych: zmianowania, sposobu uprawy roli i zastosowanych herbicydów na rozmaitość gatunkową zbiorowisk chwastów. Badaniami objęto pszenicę ozimą i jęczmień jary uprawiane w 5 płodozmianach zbożowych różniących się doborem roślin regenerujących oraz sposobem uprawy roli. Jako parametry oceniające rozmaitość gatunkową agrofitocenoz przyjęto: liczbę gatunków w fazie krzewienia i w pełni wegetacji, wskaźnik różnorodności Shannona (H) oraz wskaźnik dominacji Simpsona (C). Wpływ zmianowania na różnorodność gatunkową chwastów okazuje się nieistotny, szczególnie w okresie pełni wegetacji, natomiast głęboszowanie obniża gatunkową różnorodność zbiorowiska chwastów w uprawach obu badanych gatunków. Stosowanie herbicydów redukuje ilość chwastów, ale nie ich różnorodność.

Rumex confertus Willd., niebezpieczny chwast charakteryzujący się wysoką reprodukcyjnością, pojawia się co roku na nowych stanowiskach. Chemiczna metoda walki z nim jest trudna ze względu na bogaty system korzeniowy. Przedstawione doświadczenia były prowadzone w latach 1997-1999 oraz 2001 w naturalnych warunkach siedliskowych Rumex confertus Willd. W pracy analizowano owady zasiedlające Rumex confertus Willd., a także zawartość substancji o charakterze wtórnych metabolitów. Stwierdzono, że szczaw omszony jest zasiedlany przez licznych roślinożerców. Szczególnie uszkadzane były jego organy generatywne. Wraz ze wzrostem uszkodzeń zwiększa się również ilość polifenolokwasów w roślinie.

W przeprowadzonym doświadczeniu badano wpływ temperatury inkubacji na wzrost grzybni, kiełkowanie zarodników oraz indywidualny efekt biotyczny (IEB) grzybów Trichoderma harzianum, T. pseudokoningii i T. viride. Temperatury w zakresie 5-15^oC hamowały wzrost grzybni i tworzenie strzępek kiełkowych badanych izolatów Trichoderma spp. Również wartość IEB zależała od temperatury. Wszystkie izolaty Trichoderma spp. silnie ograniczały wzrost patogenów tylko w temperaturze 20^oC.

Doświadczenie przeprowadzono w latach 2001-2003 w Rolniczej Stacji Doświadczalnej Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Badano wpływ współrzędnej uprawy pszenżyta jarego z łubinem żółtym na skład gatunkowy i liczebność przylżeńców żerujących na pszenżycie. Podczas trzech lat badań w kłosach pszenżyta zebranych w fazie dojrzałości mlecznej ziarna najwięcej przylżeńców występowało na roślinach rosnących w kombinacji z najmniejszym udziałem pszenżyta, a największym łubinu. W materiale zebranym z kłosów oznaczono łącznie 11 gatunków Thysanoptera. Wyraźnymi dominantami we wszystkich kombinacjach doświadczenia były: Haplothrips aculeatus i Limothrips cerealium. W dynamice populacji omawianych owadów można było wyróżnić jeden (2002) lub dwa (2001, 2003) okresy ich liczniejszego występowania: pierwszy – w fazie kłoszenia się pszenżyta (mniej liczny), drugi (liczniejszy) –w fazie dojrzewania. Wyniki badań nie wykazują jednoznacznego wpływu uprawy współrzędnej pszenżyta jarego z łubinem żółtym na liczebność Thysanoptera żerujących na pszenżycie. Daje się jednak zauważyć tendencja wzrostu liczebności przylżeńców na pszenżycie w uprawie współrzędnej w porównaniu z siewem czystym tej rośliny.