Większa dorodność roślin graniczących z nieobsianą przestrzenią, określana jako efekt brzegowy, rekompensuje użytkowanie ścieżek technologicznych w łanie, ale również obarcza błędem wyniki badań polowych. Zjawisko to jest dobrze poznane dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych, brak jest jednak opracowań umożliwiających analizę i porównanie efektu brzegowego kilku gatunków roślin w podobnych warunkach siedliskowych, ocenianego w ten sam sposób. Celem badań było poznanie i porównanie efektu oddziaływań brzegowych w uprawie zbóż jarych: pszenicy, pszenżyta, jęczmienia i owsa oraz grochu siewnego i łubinu żółtego, a także określenie wpływu tego zjawiska na przeszacowanie plonu w doświadczeniu poletkowym. W latach 2004-2010 w Stacji Badawczej Wydziału Rolnictwa i Biotechnologii UTP w Mochełku (53^o13' N; 17^o51' E) przeprowadzono serię doświadczeń poletkowych, każde według takiej samej metodyki. Czynnikiem doświadczalnym było położenie rzędu roślin na poletku, oceniano 4 rzędy w głąb poletka od nieobsianej ścieżki o szerokości 50 cm. Stwierdzono, że efekt brzegowy skutkował większą wartością niemal wszystkich określanych cech roślin, najbardziej podatny na jego wpływ okazał się owies. Efekt brzegowy u zbóż w odniesieniu do większości cech ograniczał się tylko do rzędu roślin przyległego bezpośrednio do ścieżki, w kolejnych dwóch rzędach wartości poszczególnych cech były zazwyczaj zbliżone do oceny dokonanej w rzędzie czwartym. W przypadku roślin strączkowych efekt ten uwidoczniał się również w kolejnych dwóch rzędach w głąb łanu. Plony roślin zbieranych z całej powierzchni poletek, w zależności od ich powierzchni i gatunku rośliny, były większe o 18,3-28,0% niż w środkowej ich części. Stwierdzono również, iż w celu uniknięcia wpływu efektu brzegowego na oszacowanie wielkości plonu zaleca się pominięcie przy zbiorze z obu stron poletek doświadczalnych po jednym skrajnym rzędzie roślin owsa, po dwa rzędy pszenżyta i jęczmienia. W przypadku pszenicy, łubinu i grochu należałoby wyłączyć ze zbioru po trzy rzędy roślin z każdej strony poletka.

3-12