W artykule przedstawiono wyniki badań w ramach pracy doktorskiej pt.: "Gospodarka przestrzenna w strefie podmiejskiej Olsztyna na tle przekształceń krajobrazu rolniczego". Zakres przestrzenny badań obejmował wszystkie wsie położone w strefie podmiejskiej Olsztyna. W celu zobrazowania przekształceń układów wiejskich porównywano dane z drugiej połowy XIX w., lat 20. i 30. XX w. i współczesne (z lat 2010-2013). Wsie lokowano w strefie podmiejskiej Olsztyna od XIV do XIX w. Parcelacja majątków ziemskich w XIX w. zapoczątkowała przemiany wiejskich układów osadniczych. W szczególności po II wojnie światowej nastąpiły zaburzenia pierwotnie występujących układów przestrzennych wsi. W latach 70. XX w. wynikało to z rozwoju zabudowy wielorodzinnej i gospodarczej związanej z lokalizacją państwowych gospodarstw rolnych. Historyczne układy przestrzenne wsi (owalnica, ulicówka i rzędówka) objęte umiarkowaną presją budowlaną (na tle wartości we wsiach strefy podmiejskiej Olsztyna) uległy w głównej mierze degradacji, zaś te o dużym ruchu budowlanym homogenizacji, przekształceniom w układy wielodrożne. Powstaje w ten sposób "przestrzeń bez właściwości". Omówione zjawisko związane jest z wielkością napływu ludności i rozwojem zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, w szczególności po 2000 r. (proces suburbanizacji) oraz powstawaniem nowej, często nieefektywnej sieci dróg dojazdowych. Większość miejscowości w strefie podmiejskiej Olsztyna charakteryzowała się w latach 2000-2010 napływem ludności, zaś w mniejszości z nich przyrost wyniósł zero lub był ujemny. W badanym okresie duży wzrost liczby ludności (powyżej 50 osób) wystąpił w 36 wsiach (1 % ogółu). Powoduje to powstawanie układów wielodrożnych lub degradację układów przestrzennych wsi. Ogółem wzrost liczby ludności w strefie podmiejskiej Olsztyna wyniósł 23,5% w latach 2000-2010. Przekształcenia (degradację) historycznych układów przestrzennych wsi w strefie podmiejskiej Olsztyna omówiono szerzej na przykładzie Brąswałdu (gmina Dywity), Dorotowa (gmina Stawiguda) i Jonkowa (gmina Jonkowo).

39-58